Fiolka i pen z insuliną, skutki uboczne stosowania insuliny

Skutki uboczne stosowania insuliny

Fiolka i pen z insuliną, skutki uboczne stosowania insuliny
Insulina jak każdy lek ma swoje skutki uboczne

Jak każdy lek, również insulina posiada swoje działania niepożądane. Skutki uboczne stosowania insuliny mogą mieć postać miejscową – tzn. powstawać w miejscu podania insuliny (np. lipohipertrofia, skórne reakcje uczuleniowe) lub uogólnioną (np. hipoglikemia).

Warto mieć świadomość ich występowania, ponieważ pozwoli ona na wczesne zauważenie tych nieprawidłowości i odpowiednie postępowanie. Szczególnie istotna jest znajomość rozpoznawania pierwszych objawów hipoglikemii – która jest najczęściej występującym działaniem niepożądanym w leczeniu insuliną.

Hipoglikemia

Hipoglikemia oznacza zbyt niskie stężenie glukozy we krwi, przy którym organizm nie jest w stanie funkcjonować prawidłowo. Za wartość poziomu cukru we krwi poniżej której mówimy o hipoglikemii uznano 70 mg/dl.

Warto jednak dodać, że objawy niedocukrzenia mogą pojawiać się u niektórych osób już przy wyższych wartościach cukru we krwi (np. przy 80 mg/dl) – dotyczy to zwłaszcza osób młodych.

Natomiast odwrotną sytuację obserwuje się u osób starszych lub chorujących na cukrzycę przez wiele lat, u których problemem staje się tzw. nieświadomość hipoglikemii, co może prowadzić do groźnych niedocukrzeń, które nie są poprzedzone tzw. objawami prodromalnymi (tj. wyprzedzającymi).

Do objawów tych należą m.in. niepokój lub poddenerwowanie, nadmierne pocenie się, przyspieszenie bicia serca. Jeśli pojawią się takie objawy, należy dokonać pomiaru glikemii, a jeśli nie mamy takiej możliwości – doustnie przyjąć coś słodkiego.

Jeśli na tym etapie nie zadziałamy, może dojść do dalszego obniżenia poziomu glukozy i pojawienia się objawów takich jak: trudności ze skupieniem się, nieprawidłowa mowa, zaburzone ruchy kończyn, nieprawidłowy chód, drgawki, a nawet śpiączka.

Uczulenia

Reakcje uczuleniowe na insulinę zdarzają się stosunkowo rzadko od czasu, kiedy insuliny pochodzenia zwierzęcego zastąpiono insuliną ludzką. Każdy rodzaj dostępnej obecnie insuliny może wywołać objawy uczuleniowe, ale badania naukowe pokazują, że zdarza się to rzadziej w przypadku analogów insuliny, niż w przypadku insuliny ludzkiej.

Nie zawsze objawy pojawiają się od razu po wstrzyknięciu insuliny. Zdarza się, że są obserwowane nawet po 24 godzinach. Mogą mieć one postać od najczęściej występujących niegroźnych miejscowych reakcji skórnych do systemowej reakcji anafilaktycznej zagrażającej życiu.

Skórne objawy uczulenia na insulinę występują najczęściej i zwykle ustępują samoistnie. Są to rumień (zaczerwienienie), obrzęk (opuchlizna), pokrzywka (obecność na skórze bąbli przypominających te, po poparzeniu pokrzywą), świąd, ból.

Najgroźniejszą postacią uczulenia na insulinę jest uogólniona reakcja anafilaktyczna, która może objawiać się m.in. wysypką pokrywającą dużą część ciała, świądem całego ciała, potami, bólem brzucha, kołataniem serca, kłopotami z oddychaniem oraz niskim ciśnieniem. W przypadku wystąpienia takich objawów należy natychmiast wezwać pogotowie.

Jeśli istnieje podejrzenie, że występujące objawy alergiczne mogą być wywoływane przez insulinę, istnieje możliwość wykonania badań alergologicznym potwierdzających rozpoznanie. Często zdarza się, że czynnikiem odpowiedzialnym za alergię jest nie sama insulina, a inne składniki obecne w składzie preparatu insulinowego (np. protamina) – wówczas wystarczająca może być zmiana stosowanej insuliny na inny preparat.

Pozostałe metody leczenia obejmują: zmianę sposobu wstrzykiwania insuliny, podawanie dawki insuliny w kilka miejsc, odczulanie oraz stosowanie leków przeciwalergicznych (łagodzących objawy).

Lipohipertrofia i lipoatrofia

Lipohipertrofia oznacza przerost tkanki tłuszczowej w miejscach podawania insuliny, który objawia się początkowo stwardnieniem skóry, a następnie widocznymi uniesieniami. Przyczyny tego powikłania nie są dokładnie poznane. Wiadomo, iż ryzyko jest wyższe u chorych na cukrzycę typu 1 niż 2. Metody leczenia obejmują systematyczną zmianę miejsca podawania insuliny, zamianę rodzaju insuliny (na analog), liposukcję, interwencję chirurgiczną.

Czytaj więcej:

Lipoatrofia występuje rzadziej niż lipohipertrofia. Jest to zanik podskórnej tkanki tłuszczowej, obserwowany w postaci zagłębień różnej wielkości i najczęściej dotyczy miejsc, w które podaje się insulinę. Przyczyna lipoatrofii również nie jest w pełni wyjaśniona. Nie ma jednej w pełni skutecznej metody leczenia, a wyniki tych dostępnych są często niesatysfakcjonujące. Należą do nich: zmiana miejsca podawania insuliny, zastosowanie pompy insulinowej, wstrzykiwanie wraz z insuliną niewielkiej dawki glikokortykosteroidu, stosowanie maści z kromoglikanem disodowym.

Zarówno lipoatrofia, jak i lipohipertrofia, prócz niekorzystnego efektu estetycznego, wiążą się z ryzykiem wystąpienia niedocukrzeń oraz pogorszenia wyrównania cukrzycy – nie należy ich bagatelizować, a w przypadku pojawienia się powyższych objawów należy koniecznie zgłosić ten fakt lekarzowi prowadzącemu.

Wzrost masy ciała

Do wzrostu masy ciała dochodzi u większości osób w początkowym okresie insulinoterapii. Przyczynia się do tego kilka mechanizmów działania insuliny.

Po pierwsze, insulina powoduje wzrost syntezy tłuszczów, które są następnie przechowywane w tkance tłuszczowej. Poza tym, zmniejsza utratę cukru z moczem – a nadmiar glukozy jest przekształcany w tłuszcze. Dodatkowo po rozpoczęciu stosowania insuliny poprawia się apetyt. Przyrost masy ciała częściej zdarza się u osób młodszych oraz tych, którzy stracili na masie ciała w czasie poprzedzającym włączenie insuliny.

Wzrostowi masy ciała można zapobiegać stosując metody zmniejszające insulinooporność (dieta, ćwiczenia fizyczne, równoczesne stosowanie metforminy) oraz poprzez dokładniejsze dostosowanie dawkowania insuliny do fizjologicznych potrzeb organizmu (pompy insulinowe, stosowanie insulin analogowych).

Nadciśnienie tętnicze

Jednym z działań niepożądanych stosowania insuliny może być nadciśnienie tętnicze. Insulina może przyczyniać się do podwyższenia wartości ciśnienia bezpośrednio – pobudzając układ współczulny (część układu nerwowego pobudzająca organizm do działania w sytuacjach stresowych) oraz zwiększając wchłanianie sodu w nerkach. Zwiększona ilość sodu w organizmie – podobnie jak w przypadku, gdy spożywamy za dużo soli kuchennej zawierającej chlorek sodu – prowadzi do nadciśnienia.

Nie bez znaczenia jest również wzrost masy ciała, u którego dochodzi do większości osób rozpoczynających leczenie insuliną, a który również przyczynia się do wzrostu ciśnienia.

Ryzyko nadciśnienia tętniczego możemy zmniejszyć stosując opisane powyżej metody zmniejszania insulinooporności oraz jak najdokładniejsze dostosowanie ilości insuliny do potrzeb organizmu.

Nie zapominajmy również o okresowych pomiarach ciśnienia tętniczego – gdy mierzymy ciśnienie w domu prawidłowa wartość wynosi <135/85 mm Hg. W przypadku pomiarów w gabinecie lekarskim wartości prawidłowe wynoszą <140/90 mm Hg.

Ostra neuropatia bólowa

Szybka poprawa kontroli stężenia glukozy we krwi może wiązać się z bólami związanymi z nerwami, odczuwanymi jako pieczenie, mrowienie, elektryzujący ból. Zaburzenie to zwykle ustępuje samoistnie. Jeśli utrzymuje się, należy zgłosić się do lekarza.

Zaburzenia widzenia

Zaburzenia widzenia czasem zdarzają się po rozpoczęciu leczenia insuliną i jest to związane najczęściej ze zmianami refrakcji (nieprawidłowym załamywaniem wiązki światła w obrębie układu optycznego oka). Zaburzenie to zwykle ustępuje samoistnie. Jeśli się utrzymuje, należy zgłosić się do lekarza.

Inną przyczyną pogorszenia widzenia może być nasilenie retinopatii cukrzycowej, które może wystąpić, gdy poziom cukru we krwi nagle poprawi się.

Obrzęki w okolicy kostek lub innych stawów

Po rozpoczęciu leczenia insuliną może wystąpić „zatrzymanie wody w organizmie”, które może objawiać się obrzękami (opuchlizną) np. w okolicy kostek. Objaw ten powinien ustąpić samoistnie wraz z czasem trwania terapii.

Inne

Bardzo rzadko w przebiegu stosowania insuliny mogą pojawić się objawy takie jak zaburzenia odczuwania smaku, czy bóle mięśniowe.

Opracowanie: lek. Grzegorz Sławiński

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.