Powszechnie wiadomo, iż wszystkie leki mają swoje skutki uboczne. Należy jednak zdać sobie sprawę, że niektóre grupy przyjmujących je pacjentów – na przykład diabetycy – są szczególnie narażeni na występowanie działań niepożądanych i negatywnych konsekwencji przyjmowania niektórych środków farmakologicznych – w tym leków obniżających ciśnienie krwi. Co wiadomo na ten temat?
Gdy ciśnienie rośnie
Nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się, gdy stale lub okresowo spoczynkowe ciśnienie krwi jest wyższe lub równe 140/90 mmHg. Nawet u osób nieobciążonych chorobami współistniejącymi, stan ten wywołuje wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych – krew wyrzucana z serca z większą siłą uszkadza ściany tętnic, zmieniejszając ich elastyczność, indukując stan zapalny i zwiększając ryzyko rozwoju miażdżycy. Twardsze i grubsze żyły zmniejszają w konsekwencji swoją średnicę, co utrudnia przepływ krwi do wszystkich narządów – w tym serca. Zwiększa się ryzyko powstawania skrzepów, które – jeśli zablokują zwężoną tętnicę – doprowadzą do zawału. Wysokie ciśnienie uszkadza też tętniczki nerkowe i wzrok.
Tak poważne konsekwencje dotykają nawet osób, u których nadciśnienie jest jedyną ze stwierdzonych chorób. W przypadku diabetyków, skutki nadciśnienia pojawiają się szybciej i są bardziej dotkliwe. Samo zjawisko zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi promuje ogólniony stan zapalny w organizmie – także ten w obrębie naczyń krwionośnych. W przypadku, gdy zarówno ciśnienie krwi, jak i stężenie w niej glukozy są wysokie, tętnice ulegają znacznie szybszemu uszkodzeniu, przyspieszając rozwój miażdżycy i znacznie zwiększając ryzyko zawału i udaru. Pogłębieniu ulegają też inne stany patologiczne, nazywane późnymi powikłaniami cukrzycy – nefropatia, retinopatia – ponieważ wysokie ciśnienie i wysoki poziom glukozy we krwi znacznie szybciej uszkadzają kanaliki nerkowe i naczynia narządu wzroku.
Przeważająca część cukrzyków typu 2 cierpi na nadciśnienie tętnicze. Pozostaje pytanie, czy leki hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi) są właściwą formą terapii u tej grupy pacjentów?
Leki obniżające ciśnienie krwi, a cukrzyca
Leki hipotensyjne, czyli obniżające ciśnienie krwi działają poprzez hamowanie skurczów naczyń krwionośnych lub zmniejszenie objętości płynów ustrojowych (w tym krwi). Istnieje kilka grup substancji działających w ten sposób, do najpopularniejszych należą jednak beta-adrenolityki oraz antagoniści receptora angiotensyny II. Choć leki te są skuteczne i od lat stosowane w leczeniu nadciśnienia i choroby niedokrwiennej serca, należy wiedzieć, iż jak każdy lek, ich stosowanie wiąże się z występowaniem skutków ubocznych – zarówno tych mniej, jak i bardziej poważnych. Choć bóle głowy i osłabienie możemy zaliczyć do tych łagodnych, depresja, bezsenność, hiperlipidemia, niewydolność nerek, oraz insulinoodporność i cukrzyca to już niemała “cena”, jaką płaci wielu pacjentów stosujących leki hipotensyjne.
Oczywiście, dużą rolę odgrywa odpowiednie dobranie leku do stanu pacjenta. Na przykład, lek z grupy tiazydów, działający moczopędnie i hipotensyjnie, nie powinien być stosowany u osób, które przed rozpoczęciem jego przyjmowania wykazywały już fizjologiczne zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Tiazyd nie powienien być więc stosowany u osób otyłych, z zespółem metabolicznym, insulinoopornością i cukrzycą. Nie mniej jednak coraz więcej badań podkreśla, iż diabetycy są grupą pacjentów szczególnie narażoną na występowanie skutków ubocznych związanych z przyjmowaniem leków hipotensyjnych.
Leki hipotensyjne przyspieszają rozwój nefropatii u cukrzyków
Do powyższego wniosku doszli badacze z University of Utah School of Medicine, wskazując iż leki hipontensyjne mają negatywny wpływ na stan nerek zarówno u osób niecierpiących na cukrzycę, jak i diabetyków, podkreślając jednak zwiększone ryzyko u tych drugich.
Wnioski z analizy dwóch badań, pod nazwą SPRINT oraz ACCORD, opublikowano w czasopiśmie The Lancet. Oczywiście, aby potwierdzić wysuniętą przez nich tezę, potrzeba dalszych badań i obserwacji, nie mniej jednak autorzy zwracają uwagę na konieczność bacznej obserwacji stanu nerek pacjentów leczonych jednocześnie na cukrzycę i nadciśnienie.
Alternatywa dla leków
Należy pamiętać o tym, iż terapia farmakologiczna w wielu chorobach – nie tylko nadciśnieniu jest tylko uzupełnieniem terapii podstawowej, na którą powinny składać się odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. W wielu przypadkach spełnienie tych dwóch warunków będzie wystarczające, by unormować ciśnienie krwi bez potrzeby stosowania leków niosących daleko idące skutki uboczne. Nie chodzi o to, by za wszelką cenę odmawiać przyjmowania takich leków (w wielu przypadkach mogą bowiem być konieczne) lub też przerwać ich stosowanie (co w przypadku nagłego odstawienia może mieć natychmiastowe, niebezpieczne dla zdrowia skutki),a pamiętać, że pierwszym krokiem do poprawy stanu zdrowia jest poprawa nawyków żywieniowych oraz zwiększenie aktywności fizycznej, nie zaś sięganie po kolejną tabletkę.
Źródła:
1. Martynowicz H., Szuba A. Najczęstsze działania niepożądane leków hipertensyjnych – jak sobie z nimi radzić? Medycyna po Dyplomie 2011 (20); 9(186):29-34.
2. Beddhu S. et al. Intensive systolic blood pressure control and incident chronic kidney disease in people with and without diabetes mellitus: secondary analyses of two randomised controlled trials. The Lancet, April 2018.
3. https://www.diabetes.co.uk/news/2018/apr/blood-pressure-drugs-linked-to-increased-kidney-disease-risk-in-type-2-diabetes-90287792.html
