Lipoatrofia w cukrzycy

Lipoatrofia – zanik tkanki tłuszczowej w cukrzycy

Lipoatrofia w cukrzycy
Lipoatrofia w okolicach pępka – efekt insulinoterapii

Lipoatrofia to zanik tkanki tłuszczowej, który jest jednym z powikłań insulinoterapii. Kiedyś, gdy stosowano insuliny pochodzenia zwierzęcego lipoatrofia występowała u ponad połowy cukrzyków stosujących insulinę.

Po wprowadzeniu wysoko oczyszczonych, rekombinowanych preparatów oraz analogów insuliny szacuje się, że obecnie powikłanie to występuje rzadko i dotyczy 1.4- 3.6 % osób stosujących insulinę.

Lipoatrofia może dotyczyć chorych na cukrzycę typu 1, ale również i diabetyków typu 2, jeśli stosują oni insulinę.

Objawy lipoatrofii

Lipoatrofia to inaczej zanik podskórnej tkanki tłuszczowej. W miejscach, gdzie występuje zanik tkanki tłuszczowej powstają charakterystyczne wgłębienia / dołeczki.

Najczęściej występują one w miejscach wstrzykiwania insuliny lub tam, gdzie podawana jest insulina z pompy.
Rzadziej mamy do czynienia z tzw. lipoatrofią wielomiejscową, w której podobne dołeczki mogą pojawiać się także w miejscach, w które nigdy nie podawano insuliny (np. na twarzy).

Przeczytaj więcej:

Przyczyny

Dokładna przyczyna występowania lipoatrofii nie jest znana. Pod uwagę brano kilka różnych hipotez:

  • Wywoływanie lokalnego stanu zapalnego przez wstrzykniętą insulinę, która jest traktowana przez układ odpornościowy jako obca substancja
  • Mechaniczne uszkodzenie komórek tłuszczowych igłą podczas podawania insuliny
  • Uszkodzenie komórek tłuszczowych przez niską temperaturę podawanej insuliny (uszkodzenie termiczne)
  • Uczulenie na insulinę
Lipoatrofia na ramionach w wyniku zastrzyków z isnuliny w tych okolicach
Lipoatrofia na ramionach w wyniku zastrzyków z isnuliny w tych okolicach

Czynniki ryzyka

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia lipoatrofii to:

  • Płeć żeńska. Nie wyjaśniono dotąd, dlaczego powikłanie występuje częściej u kobiet, podobnie jak nieznane są dokładne przyczyny rozwoju lipoatrofii
  • Rodzaj stosowanej insuliny. Wiadomo, że stosowane kiedyś preparaty pochodzenia zwierzęcego znacznie częściej wywoływały lipoatrofię. Biorąc pod uwagę współczesne preparaty insuliny, opisywano związek występowania powikłania zarówno z preparatami krótko- jak i długodziałającymi, analogami insuliny oraz insulinami ludzkimi.
  • Sposób podawania insuliny. Powikłanie występuje zarówno w przypadku stosowania insulin w postaci wstrzyknięć podskórnych jak i w przypadku stosowania ciągłego podskórnego wlewu insuliny przy pomocy pompy insulinowej.

Część badaczy podaje, że w przypadku stosowania pompy insulinowej powikłanie występuje rzadziej. Ponadto zdarzają się przypadki, kiedy zmiana formy podawania insuliny u cukrzyków z lipoatrofią, ze wstrzyknięć na pompę insulinową, powoduje zatrzymanie postępu tego powikłania, a nawet jego ustąpienie.

Z tego względu wielu lekarzy uważa, że pompa insulinowa powinna być preferowanym sposobem leczenia cukrzyków z lipoatrofią.

W przypadku lipoatrofii wielomiejscowej, w której zaniki tkanki tłuszczowej mogą dotyczyć także miejsc, w które nie podawano insuliny, bierze się pod uwagę także dodatkowe czynniki ryzyka. Są to m.in. infekcje, niedobory odporności (w tym zakażenie wirusem HIV).

Diagnoza lipoatrofii

Diagnoza jest stawiana podczas badania lekarskiego. Ważne, by podczas wizyt u lekarza poprosić o obejrzenie miejsc w które podajemy insulinę, zwłaszcza jeśli coś nas zaniepokoiło.

Istotne jest wczesne rozpoznanie i leczenie tego powikłania, ponieważ wstrzykiwanie insuliny w miejsca, gdzie doszło do zaniku podskórnej tkanki tłuszczowej może prowadzić do przyśpieszonego wchłaniania insuliny do krwi, co wiąże się z ryzykiem niedocukrzenia.

Im grubsza warstwa podskórnej tkanki tłuszczowej, tym mniejszy przepływ krwi, a co za tym idzie insulina wchłania się wolniej i bardziej równomiernie. Zanik tkanki tłuszczowej = gwałtowne przechodzenie insuliny do krwi. Poza tym istnieje również ryzyko podania insuliny domięśniowo.

Dodatkowo, odpowiednio wcześnie zauważone powikłanie łatwiej poddaje się leczeniu, co pozwoli uniknąć niekorzystnych pod względem estetycznym zmian.

Leczenie lipoatrofii

Dotychczas nie ustalono sposobu leczenia, który byłby w pełni skuteczny w leczeniu lipoatrofii.
Stosowane sposoby leczenia mają charakter eksperymentalny. Mogą być skuteczne tylko u części diabetyków dotkniętych tą przypadłością. Poza tym, nie są wolne od działań niepożądanych.

Metody leczenia obejmują:
• częstą zmianę miejsc wstrzykiwania inuliny (jednak część badaczy uważa, że metoda jest nieskuteczna);
• zmianę insuliny stosowanej we wstrzyknięciach na pompę insulinową (i tutaj opinie naukowców, co do skuteczności, są podzielone);
• jednoczesne wstrzykiwanie wraz z insuliną małej dawki glikokortykosteroidu (dokładniej deksametazonu) – lek hamuje reakcję układu odpornościowego, która może być odpowiedzialna za powstawanie lipoatrofii. Badania pokazują, że metoda może być skuteczna zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Są także doniesienia, że w przypadku wcześniej rozpoznanej lipoatrofii o niewielkim nasileniu, z dobrym efektem może być stosowana maść zawierająca kromoglikan disodowy (gotowy preparat nie jest dostępny w Polsce; możliwe jest sprowadzenie na tzw. import docelowy).

U dzieci lipoatrofia czasem ustępuje samoistnie, natomiast u dorosłych zdarza się to bardzo rzadko.

Zapobieganie

  • Dokładna, codzienna obserwacja miejsc, w które podawana jest insulina. Wizyta u lekarza w przypadku, gdy coś nas zaniepokoiło.
  • Regularne oglądanie przez lekarza miejsc, w które podajemy insulinę – co najmniej raz w roku.
  • Przywiązywanie uwagi do prawidłowego sposobu podawania insuliny.
  • Wymiana igły po każdym wstrzyknięciu insuliny. Wielokrotne korzystanie z tej samej igły prowadzi do jej stępienia. Taka igła bardziej uszkadza tkanki, co zwiększa ryzyko wystąpienia lipoatrofii.
  • Korzystanie z krótszych igieł (4mm). Pozwala to na szerszy wybór miejsca, w którym dokonujemy wstrzyknięć insuliny, z jednoczesnym zmniejszeniem prawdopodobieństwa podania insuliny domięśniowo. W licznych badaniach potwierdzono bezpieczeństwo stosowania tego typu igieł zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Są one odpowiednie zarówno dla osób szczupłych, jak i otyłych.

Opracowanie: lek. Martyna Musik

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.