Hormon insulina to kluczowa substancja w zrozumieniu cukrzycy. Jest to hormon produkowany przez trzustkę, a dokładnie przez komórki beta wysp trzustkowych (wysp Langerhansa). Słowo insulina pochodzi właśnie od łacińskiego słowa ‘insula’ – czyli wyspa.
Insulina odpowiada za metabolizm czyli przemianę materii, węglowodanów, białek i tłuszczy w organizmie.
Budowa insuliny i peptyd C
Insulina jest hormonem peptydowym, co oznacza że jest białkiem. Insulina jest produkowana przez trzustkę w postaci proinsuliny – nieaktywnej substancji. W momencie, gdy trzustka wyrzuca proinsulinę do krwiobiegu, cząsteczka proinsuliny rozpada się na dwie części – peptyd C oraz aktywną insulinę.
Insulina podawana w postaci zastrzyków nie zawiera peptydu C, stąd też badanie na obecność peptydu C w krwiobiegu jest miernikiem czy trzustka produkuje własną insulinę
Rola insuliny
Insulina odgrywa bardzo istotną rolę w regulacji poziomu cukru we krwi. Pozwala glukozie ‘przeniknąć’ do komórek i w ten sposób dostarcza im energii. W ten sposób insulina transportuje glukozę z krwi do mięśni, komórek tłuszczowych, a także wątroby.
Zbyt niski poziom insuliny we krwi powoduje, że energia w postaci glukozy nie dociera do komórek organizmu, w rezultacie czego nasz organizm ‘głoduje’. Co więcej, niewykorzystana glukoza pozostaje we krwi i powoduje hiperglikemię. Hiperglikemia czyli nadmiar cukru we krwi, działa jak toksyna na organizm. Nadmiar cukru we krwi jest głównym objawem cukrzycy.
Z drugiej strony, gdy w organizmie znajduje się zbyt dużo insuliny, dochodzi do spadku poziomu cukru, czyli hipoglikemii.
Aby więc nasze ciało mogło prawidłowo funkcjonować, w organizmie musi być zachowana równowaga – nie powinno być ani zbyt dużo, ani zbyt mało insuliny.
Insulina również przyczynia się do magazynowania nadmiaru energii w postaci tłuszczu, dlatego też przyjmowanie insuliny może prowadzić do tycia.
Jak jest wydzielana insulina?
Insulina jest produkowana w trzustce. Komórki beta wysp trzustkowych produkują insulinę w dwóch trybach:
- Tryb pierwszy – tryb natychmiastowy
- Tryb drugi – tryb ciągły, podstawowy
Tryb pierwszy – tryb natychmiastowy
W trybie natychmiastowym trzustka wydziela insulinę w odpowiedzi na podwyższony poziom glukozy we krwi po posiłku. Jeśli coś zjemy, co zawiera węglowodany, poziom cukru we krwi wzrasta, a trzustka w odpowiedzi wydziela insulinę. Insulina ‘sprząta’ nadmiar glukoza z krwi i przenosi ją w głąb komórek jako paliwo. Insulina bolusowa, czyli insuliny krótko i szybkodziałające, które niektórzy z nas przyjmują, zastępuje insulinę wydzielaną w tym trybie.
Tryb drugi – równomierny, ciągły
Tryb drugi to tryb, w którym insulina jest wydzielana powoli i równomiernie przez cały czas. Jest on niezależny od poziomu glukozy we krwi. Nawet jeśli nic nie jedliśmy przez wiele godzin, w naszym krwiobiegu znajduje się insulina wydzielana w tym trybie. Insuliny bazalne i długodziałające które niektórzy nas przyjmują, to właśnie odpowiedz na brak insuliny wydzielanej w trybie drugim.
Insulina i cukrzyca typu 1
W przypadku cukrzycy typu 1, trzustka nie jest w stanie produkować własnej insuliny. W rezultacie, w krótkim czasie dochodzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi, ale mimo to organizm nie ma paliwa do pracy, gdyż glukoza nie ma jak przedostać się z krwiobiegu. Tak zwany głód wśród obfitości. To powoduje że diabetycy typu 1 tracą na wadze, gdyż nasze ciało próbuje uzyskać energie z tłuszczy i mięśni.
Insulina i cukrzyca typu 2
W przypadku cukrzycy typu 2, mogą zachodzić dwie sytuacje:
- Trzustka produkuje insulinę, ale jest zbyt mało względem potrzeb organizmu.
- Trzustka wprawdzie produkuje duże ilości insuliny (hiperinsulinemia), ale komórki organizmu na nią nie reagują – tak zwana insulinooporność
Obje sytuacje wywołują podobny efekt do braku insuliny powodując hiperglikemię, czyli podwyższony poziom cukru we krwi.
Inne funkcje insuliny
Poza podstawową funkcją metabolizmu glukozy, opisaną powyżej, insulina bierze również udział w wielu innych procesach metabolicznych organizmu oraz wpływa na takie funkcje jak płodność, zdolność zapamiętywania czy termoregulacja. Insulina jest też hormonem wzrostu, co ma szczególne znaczenie w cukrzycy ciąży i jej nadmiar może powodować nadmierny wzrost płodu.