Błonnik pokarmowy w cukrzycy

Błonnik to składnik naszego pożywienia, który nie ulega strawieniu. Pełni on istotna rolę w procesie trawienia, regulacji poziomu cholesterolu, glikemii oraz utrzymaniu prawidłowej wagi. Osoby chorujące na cukrzycę typu 1 jak i na cukrzycę typu 2 powinny dbać o to aby nasz jadłospis zawierał wystarczającą ilość błonnika w diecie, co pomoże w kontroli choroby.

Okazuje się, że podwojenie zalecanej dawki błonnika w diecie cukrzyka pozwala na obniżenie glikemii o 10% oraz zmniejszenie dawek insuliny.

Czym jest błonnik pokarmowy?

Błonnik pokarmowy, inaczej też zwany włóknem pokarmowym, stanowią niejednorodne składniki pochodzące z roślin spożywanych przez człowieka. Głównie są to związki zaliczane do węglowodanów takie jak celuloza, hemiceluloza, gumy i pektyna oraz niewęglowodanowe ligniny i nieprzyswajalne lipidy. Definicja mówi, że włókno pokarmowe to pozostałość komórek roślinnych oporna na działanie enzymów trawiennych człowieka.

Rozróżniamy dwie frakcje błonnika pokarmowego tj. błonnik rozpuszczalny oraz nierozpuszczalny przez enzymy działające w przewodzie pokarmowym człowieka.

Błonnik rozpuszczalny

Błonnik rozpuszczalny – stanowią węglowodany rozpuszczalne w wodzie – są to pektyny, gumy, śluzy. Związki te w połączeniu z wodą tworzą żele, które następnie są rozkładane pod wpływem bakterii jelitowych.

Frakcje rozpuszczalne błonnika pokarmowego wpływają na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi oraz obniżają poposiłkową glikemię, oprócz tego pęczniejąc w przewodzie pokarmowym dają uczucie sytości.

Błonnik nierozpuszczalny

Błonnik nierozpuszczalny – stanowią związki nierozpuszczalne w wodzie – są to celuloza, hemiceluloza i ligniny. Mikroflora jelitowa człowieka nie jest w stanie rozłożyć tych substancji, nie ulegają one żadnym przemianom w przewodzie pokarmowym.

Badania naukowe wskazują, że frakcje nierozpuszczalne błonnika pokarmowego mają korzystny wpływ na chłonięcie wody i zwiększanie objętości stolca, a to powoduje poprawę perystaltyki jelit oraz prawidłowe wypróżnienia.

Rola błonnika pokarmowego w diecie

Włókno pokarmowe pełni niezwykle ważne funkcje w organizmie człowieka. Błonnik pokarmowy jest bardzo ważnym składnikiem zdrowej diety i mimo że nie dostarcza żadnych wartości odżywczych pełni istotna role w procesie trawienia i wchłaniania pożywienia.  Do najważniejszych cech jakimi charakteryzuje się błonnik należą:

• Zmniejszanie czasu pasażu jelitowego, co oznacza szybsze przechodzenie pokarmów przez jelito
• Zapobieganie zaparciom oraz oczyszczanie organizmu z substancji szkodliwych
• Stymulacja procesów fermentacji w jelicie grubym, co powoduje przyspieszenie rozkładu pokarmów
• Redukowanie poziomu cholesterolu we krwi, a w szczególności niekorzystnie wpływającej na zdrowie frakcji LDL-cholesterolu
• Obniżanie poposiłkowego stężenia glukozy we krwi, a co za tym idzie zmniejszenie zapotrzebowania na insulinę
• Wywoływanie uczucia sytości, poprzez wchłanianie wody i pęcznienie, co wypełnia żołądek, a przez to pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała

Zalecane spożycie błonnika, oparte przede wszystkim na jego roli w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, wynosi dla dorosłych 25g na dobę.

Przeczytaj więcej: wysoki cholesterol i cukrzyca

Błonnik w cukrzycy

Produkty zawierające błonnik są trudniej trawione bądź w ogóle nie są trawione w przewodzie pokarmowym i wolniej ulegają rozkładowi, dostarczają glukozę do krwi powoli i równomiernie. Pozwala to na utrzymanie glikemii na stabilnym poziomie, bez gwałtownych wahań, które są szczególnie niekorzystne dla diabetyków.

• Przeczytaj więcej: rodzaje diet cukrzycowych

Badania wskazują, że spożywanie 50 g błonnika (podwójna zalecana dawka), u pacjentów z cukrzycą typu 2 powoduje zmniejszenie poziomu glukozy we krwi o 10 %.

Ponadto błonnik reguluje wydzielanie insuliny w odpowiedzi na spożycie glukozy oraz zapobiega insulinooporności. Pokarmy bogate w błonnik mają niższy indeks glikemiczny, a poprzez to w mniejszym stopniu stymulują trzustkę do wydzielania insuliny. Dieta bogata w błonnik pokarmowy zwiększa wrażliwość komórek na insulinę, co oznacza, że potrzeba mniejszej dawki aby skutecznie obniżyć poziom glukozy we krwi.

W przypadku osób chorych na cukrzycę i przyjmujących insulinę, regularnie przyjmowany błonnik może zmniejszać zapotrzebowanie na ten hormon nawet o 30-40%.

Często osoby chorujące na cukrzycę typu 2 mają nadwagę lub są otyli. Dieta wysokobłonnikowa pozwala zmniejszyć kaloryczność posiłków, spowalnia wchłanianie cukrów i tłuszczy do krwi. Ponadto spożywanie błonnika daje uczucie sytości (pełni rolę wypełniacza), poprawia perystaltykę jelit oraz zapobiega zaparciom, a to ułatwia odchudzanie i zmniejsza ryzyko nowotworów jelita grubego.

Ze względu na to, że błonnik nie jest wchłaniany, obliczając wymienniki węglowodanowe, odejmujmy ilość błonnika od całej sumy węglowodanów.

Więcej: wymienniki węglowodanowe

Źródła błonnika w pożywieniu

Jedynym źródłem błonnika w diecie są produkty pochodzenia roślinnego, nie znajdziemy go ani w mięsie ani w nabiale. Błonnik wchodzi w skład warzyw (jego ilość waha się w granicach 0,5 – 6 g/100g produktu), owoców (około 2 g /100g produktu) oraz produktów zbożowych. Nie ma produktu, którego spożycie zapewni nam pokrycie zalecanej dziennej dawki błonnika, dlatego też warto zapewnić różnorodność produktów w diecie.

W prawidłowo zbilansowanej diecie głównymi źródłami błonnika są warzywa, owoce, produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych .

Z uwagi na wielkość spożycia, w polskiej racji pokarmowej źródłem włókna pokarmowego są przede wszystkim przetwory zbożowe. Niestety w naszej codziennej diecie podaż błonnika jest zbyt mała, dlatego należy zapewnić dużą różnorodność produktów zawierających błonnik aby mógł spełniać swoje dobroczynne funkcje.

Często jadłospis wegetarian dostarcza odpowiednie ilości tego ważnego składnika, ze względu na wysokie spożycie warzyw i owoców. Dlatego ważne jest, aby dieta opierała się na warzywach i owocach (te surowe zawierają więcej błonnika) produktach zbożowych, ale tych niskoprzetworzonych .

Błonnik i zboża

Najwięcej błonnika zawarte jest w zewnętrznej okrywie zbóż, dlatego im ziarno jest mniej przetworzone tym lepiej. Produkty takie jak razowe pieczywo, mąki z grubego przemiału, płatki zbożowe oraz otręby, kasze gryczana, jaglana i jęczmienna zawierają znaczące ilości tego składnika . Ponadto nasiona roślin strączkowych, do których nalezą soja, groch, fasola, ciecierzyca są cennym źródłem błonnika, a oprócz tego są one bogate w białko, witaminy i mikroelementy.

Jednak należy uważać na te produkty w diecie cukrzycowej, gdyż mogą znacząco podnosić poziom cukry we krwi.

Błonnik i warzywa i owoce

Osoby chore na cukrzycę mogą jeść wszystkie rodzaje kapust i sałat, szpinak, ogórki, cukinię, brokuły, kalafiory pomidory i paprykę, jednak powinny ograniczać spożycie marchwi, buraków, kukurydzy, ponieważ zawierają sporo cukrów prostych.

Do owoców polecanych diabetykom należą grejpfruty, truskawki i maliny, zalecane są też jabłka, brzoskwinie, gruszki, czereśnie, jagody, agrest, kiwi, pomarańcze i wiśnie. Owoce suszone nie są dozwolone, gdyż zawierają znaczne ilości cukru i są bardzo kaloryczne.

Przykładowe produkty spożywcze z wysoką zawartością błonnika pokarmowego:

 Autor: dietetyczka i diabetyczka Natalia Turbiarz