Naukowcy z Uniwersytetu Alabama w Birmingham w Stanach Zjednoczonych odkryli lek, który ma szansę wyleczyć pewne postaci cukrzycy.
Lek o którym mowa jest od 30 lat jest dostępny w aptekach, i nosi nazwę verapamil. Jest to lek stosowany w leczeniu nadciśnienia, migren i bólu głowy i należy do grupy blokerów kanałów wapniowych.
Mimo optymizmu, należy jednak być ostrożnym w ocenie wpływu tego leku na cukrzycę typu 1. Dotychczasowe eksperymenty na myszach wskazują, że lek ten może być skuteczny w leczeniu cukrzycy wywołanej zewnętrznymi warunkami, np. cukrzycy polekowej lub cukrzycy typu 2. Nie jest jasne czy lek jest w stanie wyłączyć układ odpornościowy chorego, który odpowiada za rozwój cukrzycy typu 1.
Lek ten w obecnej postaci ma działanie obniżające ciśnienie, i w żadnym wypadku nie należy go stosować w leczeniu cukrzycy.
Przebieg eksperymentu
Naukowcy postanowili sprawdzić jakie geny ulegają aktywacji w sytuacji gdy w trzustce wzrasta poziom glukozy. Aby to sprawdzić, w zdrowej trzustce zwiększyli ilość glukozy, symulując w ten sposób sytuację metaboliczną bliską cukrzycy typu 2.
Okazało się, że jeśli zwiększy się stężenie glukozy w trzustce, aktywują się geny odpowiedzialne za produkcję białka o nazwie TXNIP. Białko to przyczynia się do ‘samobójczej’ śmierci komórek beta trzustki i rozwoju cukrzycy. Proces ten nazywany jest apoptazą, zaprogramowana śmiercią komórek.
Następnie naukowcy postanowili sprawdzić czy ograniczenie produkcji białka TXNIP zapobiega niszczeniu komórek beta trzustki. W tym celu wyhodowali w warunkach laboratoryjnych myszy chore na cukrzycę typu 1 oraz typu 2.
Eksperyment na myszach z cukrzycą typu 2
Badania rozpoczęły się od badań nad myszami, zmutowanymi we taki sposób aby zapadły na ogromną nadwagę, a następnie zachorowały na cukrzycę typu 2. U tych myszy uszkodzono gen odpowiedzialny za produkcję białka TXNIP. Myszy z upośledzoną produkcją TXNIP pomimo otyłości, nie zapadły na cukrzycę.
Następnie otyłym myszom z cukrzycą typu 2 oraz normalną produkcją białka TXNIP podano lek zawierający blokery kanału wapniowego – verapamil. W rezultacie działania leku poziom cukru myszy spadł do normalnego poziomu.
To był przełomowy moment eksperymentu, gdyż w świetle tego wyniku, myszy zostały uleczone z cukrzycy, a ich glikemia wróciła do normy.
Eksperyment na myszach z cukrzycą typu 1
Kolejnym krokiem były badania na myszach z cukrzycą typu 1. U tych myszy sztucznie, za pomocą toksycznej substancji zniszczono komórki beta, tak że nie produkowały już insuliny. W ten sposób wywołano u nich cukrzycę typu 1.
Po podaniu leku zawierającego blokery kanału wapniowego u tych myszy również poziom cukru spadł, a poziom insuliny we krwi wrósł. Wynik ten sugeruje, że zniszczone już komórki beta ponownie rozpoczęły produkcję insuliny, co oznacza odwrócenie procesu chorobowego.
Jest to bardzo obiecujący rezultat, gdyż świadczy o tym, że u myszy rozwój cukrzycy nie tylko został zatrzymany, ale też udało się odwrócić jego skutki. Dzięki temu uprzednio zniszczone komórki beta ponownie rozpoczęły produkcję insuliny.
Tak więc w warunkach laboratoryjnych, u myszy, u których sztucznie wywołano cukrzycę, podanie leku verapamil je wyleczyło.
Badania na ludziach
Obecnie rozpoczyna się 3 letni eksperyment kliniczny, sprawdzający działanie verapamil na ludziach. W eksperymencie udział weźmie 52 ochotników, w wieku od 19 do 45 roku życia, u których diagnoza cukrzycy typu 1 nastąpiła maksymalnie 3 miesiące wcześniej. Ochotnicy będą podzieleni na dwie grupy – jedna będzie otrzymywać placebo oraz terapię insulinową za pomocą pompy insulinowej oraz CBGM (systemu ciągłego monitorowania glikemii), a druga grupa otrzyma verapamil, i również leczenie pompą oraz CBGM.
Następnie zebrane dane zostaną przeanalizowane celem oceny czy i w jakim sposób verapamil wpłynął na glikemię uczestników eksperymentu oraz produkcję insuliny.
Według Dr. Anath Shalev, dyrektorki Centrum Diabetologocznego Uniwersytetu Alabamy, Birmingham ‘roczny eksperyment nie pozwoli na pełną odbudowę komórek beta, ale nawet najmniejsza regeneracja trzustki pozwala na zwiększenie stężenia insuliny i poprawę jakości życia diabetyków typu 1’.
Na ten moment żadne z toczących się eksperymentów szukających leku na cukrzycę typu 1 nie bada możliwości odwrócenia procesu chorobowego i przywrócenia do pracy zniszczonych komórek beta.
Pytania na przyszłość
Mimo, że dotychczasowe wyniki eksperymentu brzmią obiecująco, istnieje kilka istotnych kwestii które nie są jasne.
W świetle opisanych eksperymentów, to podwyższony poziom glukozy wywołuje produkcję białka TXNIP i w konsekwencji cukrzycę u zdrowych myszy. Mechanizm ten przypomina rozwój cukrzycy typu 2, a nie cukrzycy typu 1.
Ponadto myszy, u których sztucznie wywołano cukrzycę typu 1, cierpiały na cukrzycę przypominającą cukrzycę polekową, a nie na cukrzycę typu 1. W cukrzycy typu 1 to układ odpornościowy atakuje komórki beta trzustki. Białko TXNIP nie wydaje się brać udziału w procesie immunologicznym. Ciężko jest też powiedzieć jaka jest relacja miedzy układem odpornościowym, który u diabetyków typu 1 niszczy komórki beta, a działaniem TXNIP.
Mimo sceptycyzmu, fakt że verapamil potrafił przywrócić do życia uszkodzone wcześniej komórki trzustki jest ogromnym przełomem. Kolejnym krokiem będzie ‘wyłączenie’ układu immunologicznego, aby ten ponownie ich nie zniszczył.
W świetle powyżej analizy należy być ostrożnym w ocenie wpływu tego leku na terapię cukrzycy typu 1 i to czy potrafi odwrócić rozwój cukrzycy typu 1. Ale jeśli nawet w przyszłości opóźni on rozwój choroby u nowozdiagnozowanych diabetyków typu 1, to będzie to dobra wiadomość,
Diabetycy typu 2 maja jednak powody do optymizmu gdyż w ich przypadku lek ten może przywrócić produkcję insuliny w zaawansowanym stadium choroby i nawet wyleczyć chorobę.
Aby uzyskać odwiedzi na te wszystkie pytania musimy zapewne poczekać do końca eksperymentu, czyli minimum 3 lata. Cukrzyca Polska będzie śledziła doniesienia kliniczne i na bieżąco informowała o ich przebiegu.
Źródło: In human clinical trial, UAB to test drug shown to completely reverse diabetes in human islets, mice
