Kobieta mierzy poziom cukru glukometrem

Efekt Somogyi czyli hiperglikemia reaktywna

Efekt Somogyi czyli hiperglikemia reaktywna
Efekt Somogyi czyli hiperglikemia reaktywna

Z reguły hiperglikemia kojarzy się ze zbyt bogatym w węglowodany posiłkiem lub ominięciem dawki insuliny. Dlaczego więc pojawia się także tuż po przebudzeniu, kiedy od kolacji upłynęło wiele godzin i zanim zdążymy zjeść śniadanie?

Przyczyną może być efekt Somogyi, czyli występowanie porannej hiperglikemii, która poprzedzona jest epizodem nocnej hipoglikemii.

Co to jest efekt Somogyi?

Efekt Somogyi jest to zjawisko porannej hiperglikemii, spowodowanej nocnym niedocukrzeniem. Efekt Somogyi jest zwany też zjawiskiem Somogyi , hiperglikemią z odbicia lub hiperglikemią reaktywną . Somogyi to nazwisko węgierskiego uczonego, który jako pierwszy opisał to zjawisko.

Dlaczego, paradoksalnie, hipoglikemia może być przyczyną hiperglikemii?

Kiedy we krwi krąży zbyt duża ilość insuliny, poziom cukru we krwi się obniża. W takiej sytuacji Twój organizm stara się przeciwstawić temu spadkowi. Uwalniane są wówczas hormony hiperglikemizujące. Najważniejszym z nich jest, wydzielany przez trzustkę, glukagon. Współdziałają z nim hormony produkowane przez nadnercza- adrenalina oraz kortyzol. Mają one za zadanie podniesienie poziomu cukru.

Hormony te zapobiegają więc rozwojowi ciężkiej hipoglikemii oraz jej konsekwencjom takim jak śpiączka Dzieje się tak, ponieważ pobudzają one wątrobę do uwalniania glukozy. W wątrobie glukoza jest zmagazynowana w postaci glikogenu. Wspomniane hormony dają sygnał, żeby „uruchomić rezerwy”. Dzięki temu, poziom glukozy rośnie, wzrasta także insulinooporność.

Kiedy śpisz, Twój organizm broni się w ten sposób przed niedocukrzeniem. To ważne, ponieważ w nocy epizody hipoglikemii mogą przebiegać bezobjawowo (czasami wskazują na nie nocne poty- nie ignoruj tego). Co więcej, udowodniono, że długie, nocne epizody hipoglikemii powodują, że tracimy zdolność jej rozpoznawania.

Efekt Somogyi może pojawić się jako rezultat nieodpowiednich dawek insuliny i leków w godzinach wieczornych, bądź ominięcia lub zbyt skąpego ostatniego posiłku. Jeżeli insulina lub leki przeciwcukrzycowe przyjmowane są w nieodpowiednich dawkach, mogą na tyle silnie obniżyć w nocy poziom cukru, że pojawi się hipoglikemia. Również hipoglikemia wywołana błędem dietetycznym może spowodować wyrzut hormonów podnoszących poziom glukozy.

Czy zawsze poranna hiperglikemia wywołana jest efektem Somogyi?

Jeżeli budzisz się z wysokim poziomem cukru, być może dotyczy Cię zjawisko Somogyi. Są jednak również inne, potencjalne przyczyny takiego stanu.

Poranne zwyżki cukru mogą być wywołane także przez zjawisko brzasku. Za to zjawisko też odpowiadają hormony, jednak w tym przypadku nie występuje poprzedzająca je hipoglikemia.

W efekcie brzasku wydzielanie hormonów zachodzi fizjologicznie i nie jest wywołane spadkiem cukru. W efekcie brzaski głównym winowajcą jest hormon wzrostu, którego zadaniem jest przygotować nas do porannej pobudki.

Zbyt obfita kolacja, lub nocne podjadanie mogą prowadzić do tego, że rano cukier jest niebezpiecznie wysoki. Pamiętaj, że złożony posiłek, z dużą zawartością węglowodanów, tłuszczu i białka, podnosi poziom glikemii na wiele godzin.

Jak mogę dowiedzieć się czy występuje u mnie efekt Somogyi?

Jeżeli z samego rana Twój glukometr wskazuje na niepokojąco wysokie poziomy cukru, należy odnaleźć przyczynę takiego stanu. W zależności od przyczyny, ustala się odpowiednie postępowanie.

Aby się przekonać, jakie zjawisko odpowiada za hiperglikemię po przebudzeniu u Ciebie, musisz przez kilka nocy z rzędu budzić się między godziną drugą i trzecią rano i dokonać pomiaru cukru.

Jeśli o tej porze wyniki są niskie, najprawdopodobniej występuje u ciebie efekt Somogyi. Normoglikemia lub hiperglikemia mogą świadczyć o efekcie brzasku.

Taki test jest bardzo ważny, ponieważ jeżeli nie zmierzysz poziomu glikemii w nocy, możesz pomyśleć, że konieczna jest większa dawka insuliny na noc. Jednak spowoduje ona jeszcze większą hipoglikemię i silniejsze zjawisko Somogyi. Wtedy rano glikemia będzie jeszcze wyższa.

Jeśli dysponujesz specjalnymi testami paskowymi, możesz również oznaczyć obecność acetonu w moczu. Występowanie tego związku w porannym moczu, może świadczyć o nocnej hipoglikemii. W tej sytuacji może potwierdzać wystąpienie efektu Somogyi.

Zapobieganie i leczenie

Przede wszystkim zadbaj o właściwą dietę, szczególną uwagę zwracając na wieczorny posiłek. Jak już wiesz, zarówno zbyt obfita kolacja, jak i jej brak, mogą niekorzystnie wpłynąć na wartości porannej glikemii.

Efekt Somogyi jest spowodowany zbyt dużą ilością insuliny we krwi w czasie nocy, dlatego też być może konieczna będzie redukcja jej dawki. Możesz także zapytać lekarza o możliwość leczenia za pomocą pompy insulinowej. Pompy działają także, kiedy śpisz. Można zaprogramować je tak, aby podawały insulinę kilkukrotnie, w niższych dawkach. Pozwoliłoby to uniknąć wyższych dawek insuliny długodziałającej. Pamiętaj, jednak, że takie rozwiązania musisz omówić ze swoim diabetologiem.

Autor: Urszula Lachowska

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.