Choroba nadciśnieniowa, zwana też nadciśnieniem, to najczęstsza choroba układu krążenia. Nadciśnienie tętnicze jest szczególnie groźne dla diabetyków, gdyż może przyspieszać lub nasilać powikłania cukrzycy.
Nadciśnienie często przebiega bezobjawowo, a nieleczone może prowadzić do wielu chorób, w tym zawału serca, udaru mózgu, a także nefropatii i retinopatii cukrzycowej.
Istotne jest zapobieganie i leczenie nadciśnienia, ponieważ niekontrolowane nadciśnienie, skraca czas trwania życia średnio o 15 lat.
Czym jest nadciśnienie tętnicze?
Ciśnienie tętnicze jest to nacisk, jaki krążąca krew wywiera na ściany tętnic.
Mówiąc o wysokości ciśnienia używamy dwóch wartości:
- pierwsza liczba oznacza ciśnienie skurczowe („górne”), czyli takie, które panuje w dużych tętnicach w czasie skurczu serca i wyrzutu krwi do aorty
- druga liczba to ciśnienie rozkurczowe („dolne”), które powstaje podczas rozkurczu serca, kiedy napełnia się ono krwią
O nadciśnieniu tętniczym mówimy wtedy, kiedy ciśnienie skurczowe, czyli górne, wynosi co najmniej 140 mm Hg i/lub ciśnienie rozkurczowe, czyli dolne, to co najmniej 90 mm Hg.
Nadciśnienie tętnicze i cukrzyca
Nadciśnienie często towarzyszy obu typom cukrzycy. Cukrzyca i nadciśnienie oddziałują na siebie wzajemnie. Statystycznie 30% diabetyków typu 1 i aż 70% diabetyków typu 2 cierpi na nadciśnienie tętnicze.
Choroba nadciśnieniowa jest wskazówką, że należy przeprowadzić badania diagnostyczne w kierunku cukrzycy typu 2, szczególnie, gdy towarzyszy mu nadwaga i podwyższone stężenie cholesterolu we krwi.
Cukrzyca typu 1 i nadciśnienie
W przypadku cukrzycy typu 1, dieta bogata w kalorie i węglowodany zwiększa zapotrzebowanie na insulinę. Insulina może powodować wzrost masy ciała, co jest czynnikiem ryzyka nadciśnienia. Właśnie dlatego, w celu utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi, tak ważna jest odpowiednia dieta.
Cukrzyca typu 2 i nadciśnienie
W stanach przedcukrzycowych i cukrzycy typu 2 występuje insulinooporność (brak wrażliwości tkanek na działanie insuliny). Dlatego organizm zwiększa produkcję insuliny. Stan podwyższonego poziomu insuliny we krwi nazywamy hiperinsulinemią. Na zwiększenie wydzielania insuliny wpływają również leki przeciwcukrzycowe, takie jak pochodne sulfonylomocznika oraz glinidy. Nadciśnienie także prowadzi do insulinooporności, osłabiając przyswajanie glukozy i insuliny przez komórki naszego organizmu.
Docelowe wartości ciśnienia
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego docelowa wartość ciśnienia tętniczego dla cukrzyków, to ciśnienie skurczowe < 140 mm Hg, a rozkurczowe 80- 85mm Hg.
U tych z nas, którzy cierpią na nefropatię cukrzycową (cukrzycową chorobę nerek), zaleca się obniżenie ciśnienia poniżej 130/80 mm Hg, ale nie poniżej 120/70 mm Hg.
Podsumowanie norm ciśnienia tętniczego: | |
| Wartość graniczna– przy której rozpoznajemy nadciśnienie | 140/90 mm Hg |
| Wartości docelowe: | |
| cukrzyca | skurczowe <140 mm Hg rozkurczowe 80-85 mm Hg |
| cukrzyca i nefropatia | poniżej 130/80 mm Hg powyżej 120/70 mm Hg |
Objawy nadciśnienia
Nadciśnienie tętnicze często nie daje jednoznacznych objawów, dlatego bywa nazywane cichym zabójcą. Najczęściej jest wykrywane jest podczas przypadkowego badania.
Poniższe objawy mogą sugerować nadciśnienie:
- bóle i zawroty głowy
- zaburzenia widzenia
- szumy uszne
- uczucie kołatania serca i ból w klatce piersiowej
- duszność, łatwa męczliwość
- krwawienia z nosa
- kłopoty ze snem
Jeśli zauważysz je u siebie, koniecznie udaj się do lekarza i poproś diagnostykę.
Diagnostyka
Twój lekarz powinien mierzyć ciśnienie krwi podczas każdej wizyty. Jeśli cierpisz na nadciśnienie, powinieneś również prowadzić samokontrolę ciśnienia tętniczego warunkach domowych. Urządzenie do mierzenia ciśnienia możesz zakupić bez recepty w prawie każdej aptece. Obecnie dostępny jest szeroki wybór prostych w obsłudze aparatów, którymi samodzielnie, bez pomocy osób trzecich, możemy dokonać pomiaru ciśnienia. Domowe pomiary pomagają wyeliminować tzw. „efekt białego fartucha”, czyli wzrost ciśnienia spowodowany stresem związanym z kontaktem ze służbą zdrowia.
Domowy pomiar zawsze wykonuj po przynajmniej 10- minutowym odpoczynku i przynajmniej 30 minutach po wypaleniu papierosa.
Wartości ciśnienia zapisz w specjalnym dzienniczku, dzięki takiej „dokumentacji” lekarz będzie mógł dobrać najbardziej odpowiednie leczenie.
Pamiętaj, że pojedynczy pomiar nie oznacza rozpoznania choroby nadciśnieniowej. Konieczne jest potwierdzenie nieprawidłowego wyniku w kolejnych badaniach, wykonanych innego dnia.
Jeśli występują jakiekolwiek wątpliwości diagnostyczne, lekarz zaleci wykonanie 24-godzinnego, ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia tętniczego (tzw. Holter ciśnieniowy)
Czynniki ryzyka
Czynniki zwiększające ryzyko nadciśnienia tętniczego to:
- insulinooporność, hiperinsulinemia (nadmiar insuliny we krwi) i cukrzyca
- podwyższony poziom cholesterolu
- nadwaga i otyłość
- palenie tytoniu oraz nadużywanie alkoholu,
- stres, siedzący tryb życia i brak regularnej aktywności fizycznej
- nadmiar soli i cukru w diecie
- wiek
Przeczytaj o roli cukru w rozwoju nadciśnienia tętniczego
Zwiększone predyspozycje do zachorowania na nadciśnienie maja także osoby, u których ktoś z rodziny cierpi na tę przypadłość.
Przyczyny
U większości osób z nadciśnieniem tętniczym nie udaje się odnaleźć uchwytnej przyczyny tego zaburzenia. Mówimy wtedy o nadciśnieniu pierwotnym. Wiadomo, że jego ryzyko zwiększają skłonności genetyczne, cukrzyca i insulinooporność, nadmierna masa ciała, stres, używki, niski poziom aktywności fizycznej oraz nieprawidłowa dieta.
Tylko u 5% chorych występuje wtórne nadciśnienie tętnicze, spowodowane zaburzeniami hormonalnymi lub przyczynami organicznymi, takimi jak na przykład zwężenie tętnicy nerkowej lub guz chromochłonny nadnerczy. W takich przypadkach leczenie przyczyny powoduje normalizacje wartości ciśnienia.
Leczenie
Leczenie nadciśnienia tętniczego powinno przebiegać dwutorowo. Oprócz leków hipotensyjnych (obniżających ciśnienie krwi), powinieneś również zmodyfikować swój styl życia (leczenie niefarmakologiczne).
Istnieje kilka grup leków o różnych mechanizmach działania. Są to między innymi leki moczopędne, leki zwalniające czynność serca, obniżające napięcie ścian naczyń krwionośnych, rozszerzające naczynia krwionośne, hamujące wydzielanie hormonu odpowiadającego za wzrost ciśnienia.
Lekarz ustali najlepsze leczenie w oparciu o Twój wiek, stan zdrowia, choroby towarzyszące i wartości ciśnienia. Leki trzeba przyjmować o stałych porach, nie wolno samemu zmieniać dawkowania zapisanych preparatów. Należy pamiętać o samodzielnych pomiarach ciśnienia, zapisywaniu ich wyników i okazywaniu ich lekarzowi podczas każdej wizyty.
- Przeczytaj artykuł o metodach leczenia nadciśnienia tętniczego w cukrzycy
Nadciśnienie i powikłania cukrzycowe
Nadciśnienie i cukrzyca to szczególnie niebezpieczne zestawienie. Nieleczone nadciśnienie zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycowych. Najbardziej narażone na nie są serce, mózg i nerki. Typowe powikłania nadciśnienia to zawał serca i udar mózgu.
Nadciśnienie i choroby serca powodują również rozwój nefropatii cukrzycowej, co w konsekwencji może doprowadzić do niewydolności nerek. Dlatego osoby cierpiące na nefropatię cukrzycową powinny szczególnie kontrolować ciśnienie i obniżyć je do bezpiecznego poziomu. Nadciśnienie, po cukrzycy, jest drugą najczęstszą przyczyną niewydolności nerek
Niezwykle istotne jest także wyrównanie glikemii i uzyskanie prawidłowego wyniku HbA1c.
W nadciśnieniu wzrasta także ciśnienie w naczyniach krwionośnych oczu, co przyspiesza rozwój retinopatii cukrzycowej (choroby siatkówki oka), która może doprowadzić do utraty wzroku.
Zapobieganie
Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby nadciśnieniowej rzuć palenie, ogranicz spożycie alkoholu, kawy, soli kuchennej, stosuj zrównoważoną dietę, wyrównaj glikemię, zadbaj o prawidłową masę ciała oraz pamiętaj o regularnej aktywności fizycznej.
Autor: lek. Urszula Lachowska
