Retinopatia cukrzycowa, zwana również cukrzycową chorobą oczu, jest jednym z głównych przewlekłych powikłań cukrzycy. Retinopatia cukrzycowa stanowi główną przyczynę utraty wzroku wśród osób aktywnych zawodowo w krajach rozwiniętych.
Retinopatia to uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych oka, które dostarczają krew do siatkówki oka. Uszkodzenia to następują w wyniku podwyższonego poziomu cukru we krwi. Cukier we krwi działa jak toksyna, niszcząc nerwy i naczynia krwionośne. W wyniku zniszczenia naczyń krwionośnych oka, następują krwotoki oraz wzrost nowych naczyń krwionośnych, które są cieńsze również mogą krwawić. Oko pozbawione dopływu krwi ulega powolnemu zniszczeniu aż do ślepoty włącznie.
Według WHO w 2002 roku retinopatia cukrzycowa była przyczyną ślepoty u 1,8 mln osób (4,8%) na świecie.
Objawy
Wczesna retinopatia zazwyczaj nie daje objawów. Niepokojące objawy w przebiegu retinopatii, na które warto zwrócić uwagę to:
- przemijające zaburzenia widzenia (refrakcji)
- pojawienie się mroczków
- przewlekły ból
- zaczerwienienie oka
- stopniowa utrata wzroku
- nagła bezbólowa utrata wzroku
- ubytki pola widzenia
- upośledzenie widzenia w nocy
Diagnoza
Chorzy na cukrzycę typu 1 powinni po raz pierwszy się przebadać w kierunku retinopatii w ciągu 5 lat od rozpoznania cukrzycy. Osoby z cukrzycą typu 2 powinny mieć przeprowadzone badania ostrości wzroku i badanie dna oka już w momencie jej rozpoznania.
Badania diagnostyczne retinopatii cukrzycowej obejmują:
- Badanie ostrości wzroku
- Badanie rozpoznawania barw – Optyczna koherentna tomografia siatkówki (OCT)
- Badanie dna oka – oftalmoskopia, przez rozszerzoną źrenicę
Przyczyny i czynniki ryzyka
- czas trwania cukrzycy – im dłuższy staż tym większe ryzyko wystąpienia retinopatii cukrzycowej
- niewyrównana glikemia – tendencja w kierunku wysokiego poziomu cukru we krwi czyli hiperglikemii.
- współistnienie niekontrolowanego nadciśnienia tętniczego
- hipercholesterolemia i hipertrójglicerydemia
Typy i etapy retinopatii cukrzycowej
Retinopatia cukrzycowa rozwija się na przestrzeni lat i jest procesem, który można opóźnić lub przyspieszyć, zależnie od trybu życia i poziomu wyrównania glikemii.
Istnieją 3 główne etapy retinopatii cukrzycowej:
- Retinopatia nieproliferacyjna – wczesny etap rozwoju retinopatii, na tym etapie nie ma objawów, ale należy ją regularnie monitorować u lekarza okulisty.
Cechuje się w szczególności mikrotętniakami, twardymi wysiękami, obrzękiem plamki oka i ogniskowymi zmianami w naczyniach.
- Retinopatia przedproliferacyjna – stan późniejszy, w którym pojawiają się pierwsze problemy ze wzrokiem. Obserwujemy obrzęk oraz krwawienie siatkówki, które mogą utrudniać widzenie. Krwawienie to objawia się jako ciemna plamka na polu widzenia, i może zaniknąć po kilku miesiącach.
- Retinopatiia proliferacyjna – etap, który może doprowadzić do utraty wzroku. Pojawiają się nowotwory oczu, krwotok do ciała szklistego, rozrost włóknisto-naczyniowy. Na tym etapie najczęściej występuje makulotapia cukrzycowa, która jest bezpośrednią przyczyna ślepoty.
Makulopatia cukrzycowa – czyli zmiany w plamce oka. Zmiany w obrębie plamki blokują dopływ światła. Makulopatia zawsze wiąże się z upośledzeniem ostrości widzenia i jest główną przyczyna ślepoty. Makulopatia cukrzycowa może towarzyszyć każdemu etapowi retinopatii, aczkolwiek najczęściej jest obserwowana przy retinopatii proliferacyjnej.
Leczenie
W zapobieganiu rozwojowi powikłań cukrzycy oraz retinopatii najważniejszą rolę ma do odegrania sam pacjent, czyli my, a zapobieganie rozwojowi powikłań jest znacznie ważniejsze niż ich leczenie.
Prawidłowa kontrola stężenia cukru (glikemii) przynosi korzystne efekty w każdym stadium retinopatii, opóźniając pojawianie się zmian w siatkówce i spowalniając prędkość ich postępowania.
Nie lekceważ żadnych objawów sugerujących problemy ze wzrokiem i od razu zgłoś je lekarzowi prowadzącemu.
W przypadku retinopatii nieproliferacyjnej – pierwszego etapu uszkodzenia oka leczenie nie jest konieczne, a jedynie regularne badania wzroku u okulisty.
W przypadku retinopatii proliferacyjnej oraz w niektórych przypadkach retinopatii przedprolifracyjnej, wykonuje się zabiegi laserowe. polegające na zniszczeniu zmian w dnie oka za pomocą lasera. Jest to tzw. laserokoagulacja siatkówki. Nie przywracają one utraconego wzroku, ale zatrzymują rozwój zmian.
Farmakoterapia doszklistkowa – stosowane aktualnie leczenie farmakologiczne spełnia rolę głównie wspomagającą. Niemniej jednak prowadzone są badania nad preparatami, które mogą być skuteczne w leczeniu i zapobieganiu retinopatii cukrzycowej.
Leczenie chirurgiczne – podstawową metodą leczenia powikłań retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej jest witrektomia przez pars plana (PPV). Jest to zabieg operacyjny na siatkówce i ciele szklistym polegający na wprowadzeniu mikronarzędzi chirurgicznych do wnętrza gałki ocznej przez część płaską ciała rzęskowego oraz usunięciu chorych komórek. Jest on wykonywany, kiedy retinopatia została późno zdiagnozowana
Powikłania
Retinopatia cukrzycowa sama jest zaliczana do przewlekłych powikłań choroby podstawowej, czyli cukrzycy. Jednak ona również rodzi kolejne schorzenia, które w połączeniu z już istniejącą cukrzycą są niezmiernie trudne do leczenia. Związane są one głównie z rosnącymi wewnątrz siatkówki naczyniami krwionośnymi, które powodują wysięki lub niekiedy pękają.
Do głównych powikłań retinopatii cukrzycowej należy zaliczyć:
- odwarstwienie siatkówki występuje najczęściej wskutek tworzenia się tkanki bliznowatej na dnie oka.
- krwotok do ciała szklistego – powoduje plamki w polu widzenia, jeśli krew całkowicie wypełni gałkę oczną całkowicie blokuje możliwość widzenia.
- uszkodzony wzrok lub ślepota na skutek jaskry neowaskularyzacyjnej.
Zapobieganie
Podstawą profilaktyki jest wyrównana glikemia i unikanie wysokiego poziomu cukru we krwi, utrzymującego się przez wiele godzin.
Główne metody zapobiegania to zdrowa dieta, aktywny tryb życia i regularne badania kontrolne. Warto także rzucić palenie oraz ograniczyć spożywanie alkoholu. Niezbędne jest również przeprowadzanie badań okulistycznych, w szczególności oftalmoskopowego badania dna oka. – minimum raz w roku.
Jeśli jesteś w ciąży i chorujesz na cukrzycę, powinnaś przejść przez badanie okulistyczne w pierwszym trymestrze ciąży, a następnie co miesiąc, oraz 3 miesiące po rozwiązaniu.