Hiperglikemia oznacza wysoki poziomu cukru we krwi – jedno z bardziej typowych, ostrych powikłań cukrzycy. Istnieją dwie główne, bezpośrednie przyczyny tego stanu:
- Zbyt niski poziom insuliny w stosunku do zapotrzebowania organizmu
- Organizm jest odporny na działanie insuliny (insulinooporność)
Hiperglikemia a hipoglikemia
Hiperglikemia i hipoglikemia są to dwa różne, przeciwne do siebie stany. Ze względu na fakt, że brzmią podobnie, łatwo jest jednak pomylić te dwa terminy. Mimo podobnych nazw, są one diametralnie różne w swoim przebiegu, a pomyłka może kosztować nas życie. Warto więc zapamiętać czym się różnią i jak brzmi ich poprawna nazwa.
Kiedy mówimy o wysokim poziomie glukozy we krwi?
Za hiperglikemię uznaje się poziom krwi >200 mg/dl (11,1 mmol/l), aczkolwiek regularne oznaczenia poziomu glukozy we krwi powyżej 126 mg/dl (7,0 mmol/l) jest również uznawane za hiperglikemię.
Objawy hiperglikemii
- Zmęczenie i senność bez powodu
- Trudności w koncentracji, spowolnione myślenie
- Wielomocz – częste oddawanie moczu
- Suchość w ustach
- Pragnienie
- Zwiększony apetyt (uwaga: zwiększony apetyty może być również objawem niskiego poziomu cukru we krwi)
- Utrata wagi
- Wolno gojące się rany
- Problemy z erekcją
- Zaburzenia pracy serca
- Śpiączka
Przyczyny hiperglikemii w cukrzycy
- Niewystarczająca dawka insuliny w stosunku do zjedzonego posiłku – w przypadku osób przyjmujących insulinę
- Insulinooporność w przypadku osób cierpiących na cukrzycę typu 2
- Choroby takie jak: przeziębienie, grypa, zatrucie pokarmowe i inne
- Mniejsza ilość aktywności fizycznej niż zazwyczaj (mniejsze zapotrzebowanie na glukozę – wyższy poziom cukru we krwi)
- Stres w pracy, życiu prywatnym czy w szkole
- Efekt brzasku – nagły wzrost poziomu cukru we krwi w godzinach wczesnorannych (4.00-5.00 nad ranem), kiedy to wątroba wydziela znaczną ilość glukozy do krwi, a by pomóc organizmowi zacząć dzień
Inne przyczyny hiperglikemii
Cukrzyca, choć jest najczęstszą, nie jest jedną przyczyną podwyższonego poziomu cukru we krwi. Inne schorzenia też mogą powodować podwyższony poziom cukru we krwi:
- Akromegalia (nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu)
- Zespół Cushinga
- Nietypowe formy raka
- Rak trzustki
- Niektóre leki
- Ciężkie choroby
Jak sprawdzić czy mam podwyższony poziom cukru we krwi?
Najszybszym sposobem sprawdzenia czy poziom cukru we krwi jest na właściwym poziomie, jest skorzystanie z glukometru.
Jeśli poziom cukru we krwi wynosi:
- Rano, na czczo powyżej: 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l) – jest to nieprawidłowa glikemia
- Po posiłku: 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l – jest to nieprawidłowa glikemia
Leczenie
Hiperglikemia może być krótkoterminowa, epizodyczna, wynikająca z jednorazowego błędu. Jeżeli jednak utrzymuje się ona przez dłuższy czas, lub pojawia się regularnie, być może trzeba zamienić leki lub dostosować dietę.
Krótkoterminowa hiperglikemia
W przypadku stwierdzenia wysokiego poziomu cukru we krwi, należy dostosować dawkę insuliny lub leków stymulujących produkcję insuliny celem zrównoważenia obu poziomów.
W przypadku wystąpienia wysokiego poziomu cukru bezpośrednio po posiłku, 20 minutowy spacer może zwiększyć wrażliwość na insulinę i obniżyć poziom cukru we krwi. Gorący prysznic w podobny sposób przyspiesza działanie insuliny
Uwaga, w przypadku wystąpienia poziomu cukru powyżej 240 mg/dl, należy sprawdzić czy występują ciała ketonowe w moczu. W przypadku stwierdzenia ciał ketonowych w moczu, nie należy uprawiać żadnych ćwiczeń fizycznych, gdyż może to doprowadzić do śpiączki ketonowej.
Długoterminowa hiperglikemia
W przypadku występowania regularnych czytań poziomu cukru we krwi powyżej 126mg/dl (7,0mmol/l), należy rozważyć zmianę diety, najlepiej przy pomocy dietetyka. Unikanie węglowodanów złożonych (kasz, makaronów, chleba, słodyczy), jak i węglowodanów prostych (owoców takich jak winogrona czy gruszki), pomaga ustabilizować poziom cukru we krwi w dłuższym okresie. Może też zaistnieć potrzeba zmiany leków lub zwiększenia dawki insuliny.
Powikłania
Wysoki poziom cukru we krwi, jeśli nie jest leczony, ma bardzo wiele poważnych konsekwencji zdrowotnych, ze śpiączką i śmiercią włącznie.
Ostre powikłania:
Jeśli wysoki poziom cukru utrzymuje się przez dłuższy czas, do mięśni nie zostaje dostarczone podstawowe źródło energii – glukoza. W takim przypadku, organizm zaczyna zużywać tłuszcz jako paliwo. W wyniku tego procesu powstają ciała ketonowe, a wysokie ich stężenie prowadzi do kwasicy ketonowej i śpiączki.
Objawy kwasicy ketonowej:
- Zapach acetonu w oddechu
- Mdłości wymioty
- Bóle podbrzusza
- Suchość w ustach, suchość spojówek
- Krótki oddech
W przypadku podejrzenia kwasicy ketonowej, należy jak najszybciej zgłosić się do najbliższego lekarza.
- Więcej o kwasicy ketonowej
Powikłania przewlekłe
Jeśli podwyższony poziom glukozy we krwi jest regularnym zjawiskiem i trwa wiele lat, cukier działa jak toksyna, niszcząc nerwy i naczynia krwionośne. W wyniku tego procesu występuje szereg, często nieodwracalnych, powikłań takich jak:
- Retinopatia cukrzycowa – uszkodzenie wzroku
- Neuropatia cukrzycowa – uszkodzenie nerwów
- Cukrzycowa choroba nerek (dawniej również nazywana nefropatią cukrzycową)
- Zawał serca
- Udar
- Stopa cukrzycowa, włącznie z amputacją kończyn
Przeczytaj o powikłaniach cukrzycowych
