Cukrzyca to choroba znana od tysięcy lat, do bardzo niedawna była też śmiertelnym schorzeniem, na które nikt nie znał leku. Dopiero odkrycie hormonu insuliny w 1922 roku uratowało pierwszego cukrzyka typu 1. Nowoczesne techniki kontroli cukrzycy powstały w latach 70’ i 80’ ubiegłego wieku, i od tamtej pory rozwój ich jest niezwykle dynamiczny.
Dziś cukrzyca sam w sobie nie jest chorobą śmiertelna, a możliwości iw wiedza na jej temat sprawiają że diabetycy cieszą się długim życiem.
Starożytność i wieki średnie
Cukrzyca to choroba znana już od starożytności. Pierwsze wzmianki pochodzą ze starożytnego Egiptu, z 1500 p.n.e. Wtedy ówcześni lekarze zauważyli, że ta tajemnicza dla nich choroba, oznaczała bardzo częste oddawanie moczu oraz utratę wagi. Dzięki temu nazwali ją ‘ogromnym oddawaniem moczu’. Samo słowo ‘diabetes’ pojawiło się 250 BC w pismach greckiego lekarza, Apoloniusza z Memfis. Diabetes wtedy określało cukrzycę typu 1.
Diabetes – przeciekanie
Diabetes z łaciny oznacza’ przeciekanie’ lub ‘przelewanie się przez coś’, i odnosiło się do ogromnego pragnienia i częstego oddawania moczu jakim charakteryzują się osoby chore. Tak jakby wypijana woda przez nie przeciekała.
Mellitius – miodowe
Już od początku historii choroby, lekarze zauważyli że mocz chorych jest słodki i że przyciąga mrówki i inne insekty. Niektórzy lekarze w ramach diagnozy próbowali więc próbkę moczu. Stąd pochodzi druga część nazwy – ‘mellitus’, czyli miodowy, słodki.
Choroba pojawia się w piśmiennictwie starożytności oraz wieków średnich, ale nie tak często jakby się mogło wydawać. Na przykład lekarz Galen pisał, że widział tylko dwa przypadki cukrzycy w swojej karierze. Wydaje się wiec, że cukrzyca typu 1 była rzadsza wtedy niż w czasach obecnych. Co więcej, Gelan uważał, ze przyczyną schorzenia były choroby nerek.
Cukrzyc typu 1 i typu 2 została rozpoznana dopiero w 500 n.e przez lekarzy z Indii Sushruta i Charaka, którzy skojarzyli cukrzyce typu 1 z młodością, a cukrzyce typu 2 z otyłością.
Avicenna
Wiele też zawdzięczamy Avicennie, perskiemu lekarzowi i filozofowi, który jako pierwszy dokładnie opisał oba typy cukrzycy, objawy, przebieg, jak również powikłanie cukrzycy, gangrenę. Co więcej, Avicenna opracował mieszankę ziół, która obniża ilość wydzielanego cukru, mieszkankę stosowaną do dziś. Mieszanka ta to łubin, kozieradka i kurkuma.
Inne kultury
Wzmianki o cukrzycy pojawiały się również w piśmiennictwie chińskim, koreańskim i japońskim.
W tamtych czasach cukrzyca typu 1 była nieuleczalna i oznaczała wyrok śmierci. Próby leczenia były nieskuteczne, wiec pacjent umierał w ciągu kilku tygodni.
Dziewiętnasty wiek
Aż do tego czasu nie wiadomo było co powoduje i jak leczyć diabetes. W połowie XIX wieku francuski lekarz, Bouchardat , odkrył, że bardzo niskokaloryczna dieta przedłużała życie chorych.
Wtedy też, w 1869 roku, student medycyny, Paul Langerhans opisał budowę trzustki. Odróżnił on w niej wysepki komórek, których funkcji nie potrafił sprecyzować. W przyszłości te wysepki komórek zostaną zaznawane wyspami Langerhansa.
Trzustka
Kolejnym krokiem było więc odkrycie, który organ pełni rolę regulującą poziom cukru we krwi. Rolę trzustki w cukrzycy odkryli i opisali dwaj naukowcy: Oskar Minkowski oraz Józef von Mering.
Oskar Minkowski
W 1889 roku Oskar Minkowski – jak to zazwyczaj się dzieje – poszukując odpowiedzi na inne pytanie, zauważył, że psy, którym usunięto trzustkę, wykazywały objawy cukrzycy. Szczególnie jego uwagę przyciągnęła poliuria (oddawanie dużych ilości moczu), stąd też postanowił sprawdzić poziom cukru we krwi psa. Oczywiście odpowiedź była twierdząca – test wykrył cukier. Obaj badacze wysnuli więc wniosek, że trzustka produkuje substancje regulującą poziom cukru we krwi. I choć nie potrafili wyodrębnić tej substancji, to odkrycie było przełomem w badaniach nad cukrzycą.
Oskar Minkowski był profesorem uniwersytetu Wrocławskiego, urodzonym na Litwie, zaś swoje prace nad trzustką prowadził na uniwersytecie w Sztrasburgu. Urodzony 13 stycznia 1858 w Aleksotas (Litwa), zmarł 18 lipca 1931 w Niemczech. Oskar Minkowski pochodził z żydowskiej rodziny kupców o korzeniach polsko-litewskich. Jego brat był matematykiem, a syn został astrofizykiem. Niesłusznie podaje się, że Oskar oraz jego brat Hermann, byli pochodzenia niemieckiego.
W uznaniu zasług Oskara Minkowskiego Europejskie Stowarzyszenie Badań nad Cukrzycą, corocznie przyznaje nagrodę najzdolniejszym młodym badaczom prowadzącym badania nad cukrzycą.
Pojawia się nazwa insulina
1910 angielski uczony, Sir Edward Albert Sharpey-Schafer odkrył, że za cukrzycą stoi pojedyncza substancja produkowana przez trzustkę, w konkretnie przez te wysepki komórek, których funkcji nie potrafił określić Paul Langerhans. Od słowa łacińskiego słowa insula – wyspa, nazwał on te substancję insuliną.
Wynalezienie insuliny
Ogromny krok w historii cukrzycy zrobili naukowcy z Kanady, którym również udało się dokonać pierwszego zastrzyku, który uratował życie młodego diabetyka.
W 1921 i w 1922 roku roku Frederyk Grant Banting and Karol Herbert Best prowadzili badania z udziałem psów. Odkryli oni, że jeśli podadzą wyciąg z trzustki zdrowych psów, tym zwierzętom, którym trzustkę usunięto, to wyciąg ten ratuje ich życie.
Warto więc pamiętać, że leczenie cukrzycy w ogromnym stopniu zawdzięczamy właśnie psom.
23 stycznia dokonano pierwszego zastrzyku z insuliny, który odniósł skutek terapeutyczny. Otrzymał go Leonard Thompson.
- Więcej na temat historii insuliny
Masowa produkcja i dalsza historia cukrzycy
Już pod koniec 1923 firm Elly Lilly we współpracy z uniwersytetem Toronto rozpoczęła masową produkcję inuliny.
W 1944 firma Novo Nordisk rozpoczęła produkcje długodziałających insulin.
Do 1950 jedyną metodą kontroli poziomu cukru we krwi było korzystanie z próby Benedicta.
Próba Benedykta to metodą wynaleziona w 1909 roku. Polega ona na dodaniu próbki moczu do niebieskiego roztworu i pogrzanie jej. Dopiero 1953 pojawiły się tabletki, na które oddawało się mocz, a kilka lat później pojawiły paski to badania poziomu cukru w moczu.
1955 roku pojawiły się pierwsze pochodne sulfonylomocznika
1959 opracowano metodę oznaczenia poziomu insuliny w ciele pacjentów. To wtedy odkryty ze niektórzy chorzy nadal produkcją własnej insuliny. W ten sposób powstało pojęcie cukrzyca insulino-zależna(typ 1) i cukrzyca insulino niezależna (typ 2)..
1961 Eli Lilly rozpoczyna produkcję glukagonu, leku na ciężkie przypadki hipoglikemii.
Pierwszy glukometr pojawił się w 1970 roku, wyprodukowany przez firmę Ames Company.
1972 odkryto powiązanie między wysokim poziomem cukru we krwi, a uszkodzeniem naczyń krwionośnych
1977 okryto HbA1c i wprowadzono go jako standardową metodę pomiaru długoterminowej kontroli cukrzycy.
1978 – powstanie pierwszego analogu ludzkiej insuliny z użyciem bakterii E.coli, analog wszedł do sprzedaży 4 lata później, w 1984 roku.
1980 – powstał pomysł intensywnej terapii insulinowej, opierającym się na schemacie basal-bolus
W 1993 oficjalnie potwierdzono powiązanie między utrzymaniem niskiego poziomu cukru a unikaniem powikłań