Zespół metaboliczny jest jedną z chorób powiązanych z cukrzycą i jest traktowany jako udzielna jednostka chorobowa.
Wraz ze zmianami cywilizacyjnymi i zamianą trybu życia coraz więcej osób cierpi na choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca, nadciśnienie czy otyłość. W Polsce szacuje się że jeden na pięciu (20%) rodaków cierpi na zespół metaboliczny.
Co to jest zespół metaboliczny (ZM)?
Zespół metaboliczny to występowanie kliku czynników ryzyka ataku serca, miażdżycy i chorób układu krążenia jednocześnie. Czasem też jest zwany zespołem X.
Wszystkie te czynniki ryzyka występujące pojedynczo mogą doprowadzić do takich powikłań jak cukrzyca typu 2, zawał serca, udar, czy miażdżyca, a jeśli występują razem, ich wpływ na nasze zdrowie może być katastrofalny.
Zespół metaboliczny jest też ściśle powiązany ze stanem przedcukrzycowym i cukrzycą typu 2. Osoby cierpiące na ZM są aż 5 razy bardziej narażone na zachorowanie na cukrzycę typu 2. Dlatego niektórzy nazywają go zespołem insulinooporności.
Przyczyny i czynniki ryzyka zespołu metabolicznego
Dokładne mechanizmy rozwoju zespołu metabolicznego nie są znane, ale wiadomo że są powiązane z nadmiernym gromadzeniem tkanki tłuszczowej wokół talii. Tak wiec Ci z nas, którzy mają tendencje do tycia w brzuchu, są bardziej narażeni na to że rozwinie się u nich zespół metaboliczny.
Czynniki ryzyka to:
- Nadwaga i otyłość, szczególnie w okolicy talii
- Siedzący tryb życia
- Podłoże genetyczne
- Palenie tytoniu
- Wysokokaloryczna dieta złożona z węglowodanów i tłuszczy
Rozpoznanie zespołu metabolicznego
Istnieje kilka definicji zespołu metabolicznego, w Polsce najczęściej korzystamy z definicji IDF, czyli International Diabetes Federation. Zespół metaboliczny występuje wtedy, kiedy obwód w talii jest większy niż poniżej oraz występują minimum dwa inne czynniki z tabeli poniżej.
Objawy | Zespół metaboliczny | Stan idealny | ||
Kobiety | Mężczyźni | Kobiety | Mężczyźni | |
Obwód w tali równy lub większy | 80cm* | 102cm* | BMI 25 i mniej | |
Trójglicerydy | Równe lub większe 150 mg/dl | Poniżej 150mg/dL (1.69 mmol/L) | ||
Podwyższone ciśnienie | 130/85 | 130/80 | ||
Obniżony poziom ‘dobrego’ cholesterol HDL | poniżej 50 mg/dL (1.29 mmol/L) | Poniżej 40 mg/dL (1.03 mmol/L) | 45 mg/dL i więcej | 35 mg/dL i więcej |
Poziom cukru we krwi na czczo | 100 mg/dL (5.6 mmol/L) i wyższy | Poniżej 100 mg/dl (5.6 mmol/L) |
*Jeśli Twoje BMI wynosi 30 i więcej to niezależnie od obwodu w talii, jest również kryterium kwalifikujące do stwierdzenia ZM.
Jeśli bierzesz leki obniżające ciśnienie, obniżające trójglicerydy oraz regulujące cholesterol, to nawet jeśli udało Ci się osiągnąć zalecane normy, również jesteś w grupie ryzyka.
Zespół metaboliczny a cukrzyca
Jednym z objawów czy ZM może być podwyższony poziom cukru we krwi badanej na czczo, czyli hiperglikemia.
Podwyższony poziom cukru we krwi oznacza, że nasz organizm stał się odporny na działanie insuliny – tzw. insulinooporność. Jest to również zwane stanem przedcukrzycowy.
Hiperglikemia działa jak trucizna i jeśli nieleczona, prowadzi do cukrzycy typu 2 i innych chorób w tym chorób serca. Towarzyszące ZM zaburzenia w gospodarce lipidowej – zbyt wysokie trójglicerydy czy zbyt niski ‘dobry’ cholesterol również podwyższają ryzyko chorób serca.
ZM w połączeniu z ze stanem przedcukrzycowy lub cukrzycą znaczącą zwiększa ryzyko chorób serca i zgonu.
Leczenie zespołu metabolicznego
Międzynarodowe standardy zalecają aby leczenie ZM rozpocząć natychmiast po diagnozie i sposób agresywny i stanowczy. Przede wszystkim należy zmienić styl życia:
- schudnąć – do 10% wyjściowej masy ciała w pierwszym roku
- Włączyć wysiłek fizyczny dostosowany do stanu zdrowia
- Rzucić palenie
Jeśli te zmiany nie wystarczą lub jeśli jesteś w wysokiej grupie ryzyka chorób serca i zawału, to lekarz może również przepisać dodatkowe leki, w tym leki przeciwcukrzycowe takie jak z metformina (Siofor, Glocophage, Metformax i inne).
Powikłania zespołu metabolicznego
Główne powikłania wynikające z zespołu metabolicznego to atak serca, udar, zawał i inne choroby układu krążenia, a także cukrzyca typu 2.
Zapobieganie zespołowi metabolicznemu
Aby zapobiec rozwijaniu się zespołu metabolicznego, należy:
- Utrzymuj prawidłową masę ciała BMI poniżej 25
- Stosuj zdrową dietę, bogatą w warzywa i produkty nieprzetworzone
- Wykonuj regularne ćwiczenia fizyczne dostosowane do wieku i stanu zdrowia,
- Rzucenie palenia i unikaj alkoholu.
Zespół metaboliczny – czym jest i kiedy występuje?
Cukrzyca niesie ze sobą wiele powiązanych chorób, które są w stanie doprowadzić do takich tragedii jak zawał serca lub udar mózgu. Z tego powodu należy przeprowadzać regularne badania krwi, w celu zidentyfikowania choroby, im wcześniej się to zrobi – tym lepiej. Zespół metaboliczny występuje najczęściej przy cukrzycy typu drugiego oraz otyłości brzusznej, naukowcy nie potrafią określić jeszcze dokładnych warunków jej występowania, co bardzo utrudnia diagnozę narażonych pacjentów.
Liczne badania dowiodły, że zespół metaboliczny (inaczej nazywany zespołem X) występuje głównie w krajach wysoko rozwiniętych, w Polsce poziom zachorowań wynosi 20% populacji. Uczonym wciąż ciężko rozwiązać zagadkę, dlaczego zespół w ogóle występuje i czemu choruje na niego coraz większa liczba osób. Podobno człowiek ma to zapisane w genach, odziedziczone jeszcze po przodkach z epoki kamiennej. Zachorowaniom na pewno pomaga prowadzony przez obecną społeczność tryb życia, większość z nas spędza swój dzień, siedząc, zapominając o jakimkolwiek ruchu. Znaczenie ma również podłoże genetyczne – skłonności do tycia można po prostu odziedziczyć.
Zespół metaboliczny oraz jego objawy
Podstawowym czynnikiem występowania zespołu metabolicznego jest otyłość brzuszna, tylko jak to się ma w praktyce, jak wygląda i kiedy należy się nią martwić? Można to łatwo sprawdzić poprzez zmierzenie obwodu pasa, u kobiet nie może być wyższy niż 80 centymetrów, a u mężczyzn 94 centymetry. Drugim objawem zazwyczaj jest podwyższona stężenie triglicerydów we krwi (oznacza to około 150mg/dl).
W grę wchodzi również obniżony poziom dobrego cholesterolu, czyli HDL (u mężczyzn poniżej 40mg/dl, u kobiet poniżej 50mg/dl). Gdy jeszcze dochodzi do tego nadciśnienie, oznaczać to może wystąpienie zespołu metabolicznego, które wymaga bezzwłocznego leczenia. Warto udać się do lekarza jak najszybciej oraz na stałe zmienić swój styl życia.
Zespół metaboliczny leczenie – jak powinno wyglądać?
Leczenie otyłości (z którą często występuje również zespół metaboliczny) jest w teorii proste, jednak praktyka okazuje się nieco bardziej skomplikowana. Czy wiesz, że każdy kilogram mniej ma znaczenie? Nie musisz zrzucać od razu 10 kilogramów, małymi kroczkami, ale do przodu – taką zasadę powinieneś obrać podczas drogi do zdrowia.
Podstawą oczywiście jest odpowiednia dieta, najlepiej ograniczyć tłuszcze nasycone do maksimum, oznacza to niemal zerowe spożycie mięsa, które jest bardzo tuczące. W takim przypadku dieta wegetariańska może okazać się prawdziwym zbawieniem. Choć na początku ciężka w utrzymaniu – warta jest zachodu, wynagrodzeniem za poświęcony trud jest zdrowie.
Drugą ważną sprawą jest oczywiście ruch, nie może zabraknąć go w Twoim życiu, dzięki niemu można poprawić stan swojego zdrowia nie tylko fizycznego, ale i psychicznego. Warto zdecydować się, chociażby na 15 minut ćwiczeń dziennie, ten niedługi czas wysiłku może uratować Ci życie. Najbardziej zalecany jest ruch, który zmusza do działania dużą partię mięśniową – pływanie, jazda na rowerze lub bieganie może okazać się niezwykle skuteczne.
Oczywiście należy zrezygnować z wszelkiego rodzaju używek, papierosy i alkohol wypadają z gry, najlepiej nie korzystać z nich wcale, nawet sporadycznie. Palenie tytoniu powoduje problemy z krążeniem, które nie jest korzystne dla zdrowia żadnego człowiek, a to dwukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca.