Cukrzyca typu 1 to rodzaj choroby autoimmunologicznej, co oznacza, że bezpośrednią przyczyną choroby jest błąd w działaniu naszego układu odpornościowego. W jego wyniku organizm dokonuje autoagresji i niszczy własne zdrowe komórki trzustki.
Mimo wielu badań w kierunku zrozumienia mechanizmu rozwoju choroby, przyczyny cukrzycy typu 1 nadal nie są do końca znane. Cukrzycy typu 1 na obecny stan wiedzy nie da się zapobiegać.
- Przeczytaj co to jest cukrzyca typu 1
Odpowiedź autoimmunologiczna
Jak to się dzieje, że organizm atakuje własne zdrowe komórki? Badacze wyodrębnili pewien rodzaj białych krwinek, zwanych limfocytami T cytotoksycznymi (limfocyty Tc). Te krwinki to przeciwciała, które czasem zostają błędnie zaprogramowane. W rezultacie tego błędu, atakują one zdrowe komórki beta trzustki produkujące insulinę.
Co ciekawe, limfocyty Tc dość często zostają niewłaściwie zaprogramowane, co jest później jednak korygowane. Limfocyty Treg – limfocyty regulatorowe naprawiają limfocyty Tc i większość z nas nie odczuwa żadnych skutków tej pomyłki. Niestety w przypadku cukrzycy typu 1, limfocyty regulatorowe nie działają, i uszkodzone limfocyty Tc mają wolną drogę aby niszczyć komórki beta trzustki.
Mimo, że ten proces jest już dobrze znany naukowcom, to niestety nadal nie wiadomo czemu tak się dzieje.
- Dowiedz się jakie są objawy cukrzycy typu 1
Geny
Wiadomo, ze predyspozycje genetyczne odgrywają pewną rolę w rozwoju cukrzycy typu 1, nie są one jednak jedynym czynnikiem, odpowiedzialnym za rozwój cukrzycy typu 1.
Oto prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu 1 jeśli cukrzyca typu 1 jest już obecna w rodzinie.
- Jeśli cukrzyca typu 1 występuje u ojca dziecka, prawdopodobieństwo zachorowania wynosi 10%
- Jeśli matka cierpi na cukrzycę typu 1, prawdopodobieństwo zachorowania wynosi 4% jeśli dziecko urodzi przed 25 r. ż. i tylko 1%, jeśli dziecko urodzi po 15 r.ż.
- Jeśli oboje rodziców cierpią na cukrzycę typu 1 – prawdopodobieństwo wynosi 15%
- Jeśli cukrzycę typu 1 zdiagnozowano u rodziców przed 11 r. ż, to wzrasta również ryzyko zachorowania u potomstwa
- Jeśli cukrzyca typu 1 występuje u rodzeństwa, prawdopodobieństwo zachorowania u dziecka wynosi 10%
- Jeśli cukrzyca występuje u bliźniaka jednojajowego – prawdopodobieństwo wynosi 25%-50%
Podsumowując, cukrzyca typu 1 jest tylko w pewnym stopniu determinowana przez geny.
Czynniki środowiskowe
Mimo, że geny odgrywają pewną role w rozwoju cukrzycy typu 1, to sam fakt posiadania takich genów nie wystarczy aby zachorować na cukrzycę typu 1. Naukowcy uważają że, aby choroba się rozwinęła, geny cukrzycy muszą zostać aktywowane przez pewne czynniki środowiskowe.
Według badań, poniższe czynniki środowiskowe odgrywają istotna rolę w aktywowaniu genów cukrzycy typu 1.
Infekcje wirusowe
Według naukowców, głównym podejrzanym są infekcje wirusowe, aczkolwiek ta hipoteza nadal wymaga dalszych badań aby ją ostatecznie potwierdzić.
Jednym z rodzajów wirusów podejrzewanych o wywoływanie cukrzycy typu 1 to enterowirusy. Enterowirusy to grupa około 100 wirusów. Wirusy te powodują rozmaite rodzaje infekcji, od przeziębień po zapalenie mózgowe, choroby skóry czy zapalenia mięśnia sercowego. Niektóre z nich przechodzimy bezobjawowo.
Szczyt infekcji przypada na późne lato i jaśnień, a szczyt zachorowań na cukrzycę typu 1 przypada na późną zimę, co również może świadczyć o powiązaniu.
W lutym 2014 naukowcy z uniwersytetu Cambridge przedstawili nowe dowody wskazujące na mocne powiązanie między infekcjami górnych dróg oddechowych takich jak grypa czy przeziębienia a rozwojem cukrzycy typu 1.
Przeczytaj doniesienia o infekcjach wirusowych i cukrzycy typu 1
Witamina D
Już dawno zauważono że im chłodniejszy klimat, tym większa ilość zachorowań na cukrzycę typu 1 – na przykład ilość zachorowań w Afryce jest nieporównywalnie mniejsza w porównaniu ze Skandynawią. Jedna z teorii mówi o tym, iż zwiększone ryzyko zachorowania jest powiązane z niedoborem witaminy D. Niedobór witaminy D jest zazwyczaj większy w krajach o chłodniejszym klimacie, dłuższej zimnie i krótszym lecie. W rezultacie mieszkańcy Norwegii czy Kanady mają 300 większe szanse zachorowania niż mieszkańcy Stanów Zjednoczonych.
Teoria ta została potwierdzona w wielu badaniach – deficyt witaminy D przyczynia się do większej zachorowalności na cukrzycę typu 1.
Dieta
Naukowcy również podejrzewają że pewne produkty i pokarmy mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1:
- Krótki okres karmienia piersią
- Wczesne włączenie krowiego mleka do diety
- Wczesne włączenie glutenu do diety
- Wczesne włączenie owoców, w tym owoców jagodowych oraz warzywach korzeniowych do diety
Obecnie toczy się 10 letni program badawczy (TRIGR), który obserwuje dzieci z podwyższonym ryzykiem zachorowania i wpływ diety na wystąpienie cukrzycy typu 1 w czasie dorastania. Badanie zakończy się w 2017, w badaniu tym uczestniczą również polskie dzieci.
Typ 1 a inne typy cukrzycy
W sytuacji, kiedy układ odpornościowy zaatakuje własne komórki trzustki, we krwi jest obecny specyficzny rodzaj przeciwciał. Jeśli więc lekarz chce potwierdzić diagnozę cukrzycy jako cukrzycy typu 1, może zlecić badanie na obecność przeciwciał anty-GAD we krwi. Obecność tych przeciwciał pozwala potwierdzić prawidłową diagnozę i eliminuje pomyłkę z innym rodzajem cukrzycy, np. cukrzycą typu MODY.