Choroba Alzheimera i cukrzyca

Cukrzyca typu 2 wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na chorobę Alzheimera – najczęstszy rodzaj otępienia.

Niestety, nie udało się dotychczas ustalić dokładnego mechanizmu który łączy obie choroby. Wiadomo natomiast, że ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera możemy zmniejszyć dbając o dobrą kontrolę cukrzycy, ćwiczenia fizyczne oraz rzucenie palenia.

Nie znaleziono natomiast związku między cukrzycą typu 1 a zwiększonym ryzykiem zachorowania na chorobę Alzheimera.

Cukrzyca a choroba Alzheimera

Dotychczas przeprowadzone badania wskazują, że cukrzyca typu 2 wiąże się z 2,5-krotnym wzrostem ryzyka zachorowania na chorobę Alzheimera. Z tego powodu czasem chorobę Alzheimera potocznie nazywa się cukrzycą typu 3 lub cukrzycą mózgu.

Jednak ciągle nie wyjaśniono do końca co łączy obie choroby, które dotyczą przecież odległych od siebie narządów tzn. trzustki i mózgu. Wielu uczonych zadaje sobie pytanie czy choroba Alzheimera to cukrzyca mózgu ? Niestety odpowiedź wciąż pozostaje zagadką.

Jedna z teorii mówi o wspólnych czynnikach ryzyka rozwoju obu chorób: wieku, otyłości, mało aktywnym trybie życia, zwiększonej konsumpcji tłuszczów. Stwierdzono, że występują one częściej zarówno wśród chorych na cukrzycę typu 2, jak i u chorych na chorobę Alzheimera.

Innym zagadnieniem łączącym obie choroby jest insulinooporność. Stwierdzono, że komórki nerwowe u cierpiących na chorobę Alzheimera cechuje oporność na działanie insuliny. Skutkiem tego jest niewystarczająca ilość glukozy, czyli brak energii, który powoduje śmierć tych komórek.

Za słusznością tej hipotezy przemawia fakt, że metformina – lek zwiększający wrażliwość komórek na insulinę – zmniejsza ryzyko wystąpienia demencji.

Ostatnio uwagę badaczy skupiają tzw. złogi amyloidowe, czyli toksyczne cząsteczki, które gromadząc się w mózgu prowadzą do uszkodzenia komórek nerwowych. Okazuje się, że w cukrzycy typu 2 wspomniane toksyczne złogi są obecne również w obrębie trzustki.

• Choroba Alzheimera, choroba Parkinsona i cukrzyca typu 2

Nie wiadomo jeszcze czy obecność tych złogów w trzustce może powodować powstawanie podobnych w obrębie mózgu.

Dotychczasowe badania nie wykazały, aby cukrzyca typu 1 zwiększała ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera.

Objawy choroby Alzheimera

Choroba Alzheimera jest najczęstszą chorobą odpowiedzialną za wystąpienie otępienia- wśród osób chorujących na cukrzycę choroba odpowiada aż za 82-90% wszystkich przypadków demencji.

Choroba Alzheimera jest chorobą układu nerwowego o postępującym przebiegu, w wyniku której dochodzi do stopniowego pogorszenia funkcji poznawczych, do których zaliczamy m.in. pamięć, mowę, orientację, myślenie abstrakcyjne.

Często pierwszym objawem choroby są zaburzenia pamięci. Charakterystyczne jest to, że dotyczą one głównie „pamięci świeżej”. Przykładowo chory nie pamięta gdzie odłożył jakiś przedmiot chwilę wcześniej, natomiast pamięć dotycząca wydarzeń z młodości pozostaje przez długi czas sprawna.

Wraz z postępem choroby dołączają się inne objawy związane z uszkodzeniem komórek nerwowych. Należą do nich:

• trudności w nazywaniu przedmiotów, trudności w rozumieniu mowy;
• problemy w obsłudze sprzętów gospodarstwa domowego, w prowadzeniu samochodu; a później także problemy w wykonywaniu prostych codziennych czynności, z czasem także samoobsługowych;
• zaburzenia zachowania (np. bezcelowe wędrowanie, zaniedbywanie higieny osobistej, agresja słowna i/lub fizyczna u osoby o łagodnym dotąd usposobieniu);
• zaburzenia rytmu dobowego (np. aktywność w porze nocnej, sen w ciągu dnia)
• zaburzenia rozpoznawania znanych miejsc i twarzy, które w połączeniu z bezcelowym wędrowaniem są przyczyną błądzenia po okolicy, trudności z trafieniem do własnego domu.

W zaawansowanej fazie choroby do powyższych objawów mogą dołączyć się trudności z chodzeniem, nietrzymanie moczu i stolca. Osoba chora wymaga wówczas całodobowej opieki.

Czynniki ryzyka zachorowania na chorobę Alzheimera

Najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na chorobę Alzheimera jest wiek – szacuje się, że w populacji powyżej 65 roku choroba dotyczy co dziesiątej osoby. Jedynie niewielki odsetek (ok. 1%) to osoby młodsze, u których występuje dziedziczna postać choroby związana z określonymi mutacjami genetycznymi.

Do innych znanych czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania należą:

• występowanie choroby u rodzeństwa lub rodziców;
• cukrzyca typu 2;
• nadciśnienie tętnicze;
• otyłość;
• dieta z przewagą tłuszczów nasyconych
• częste spożywanie alkoholu
• płeć żeńska;
• niski poziom wykształcenia;
• mutacje genetyczne;

Przyczyny

Choć przyczyna choroby Alzheimera nie została dotąd wyjaśniona, najpopularniejsza teoria to tzw. teoria kaskady amyloidowej. Mówi ona o tym, że za zniszczenie komórek nerwowych w chorobie Alzheimera odpowiadają kumulujące się cząsteczki toksycznego białka (peptyd Aβ).

Diagnoza

Wstępne podejrzenie choroby Alzheimera może być wysunięte przez lekarza rodzinnego – na podstawie wywiadu i badania lekarskiego. Pomocniczo wykorzystywane są testy takie jak krótka skala oceny stanu psychicznego (Mini Mental State Examination – MMSE) lub test zegara.

Jeśli ich wynik jest pozytywny, powinniśmy zostać poddani dalszej szczegółowej diagnostyce. Kolejny etap obejmuje tzw. badanie neuropsychologiczne (które składa się z kilku testów oceniających m.in.   zaburzenia mowy, pamięci, uwagi, myślenia).

Badania laboratoryjne i obrazowe są wykonywane w celu rozróżnienia, czy opisane objawy nie są spowodowane przyczyną inną niż choroba Alzheimera. Przykładowo lekarz zleca rezonans magnetyczny głowy, aby sprawdzić czy nie mamy guza mózgu.

Leczenie

Niestety nie opracowano dotąd leku, który skutecznie zahamowałby postęp choroby Alzheimera lub zapobiegał jej wystąpieniu.

Stosowana farmakoterapia ma na celu głównie zmniejszenie nasilenia objawów, a także współistniejących często zaburzeń zachowania.

Do głównych grup leków stosowanych w terapii należą inhibitory esterazy acetylocholiny oraz antagonista receptora NMDA. Przykłady leków oraz mechanizm ich działania przedstawiono w poniższej tabeli.

Warto wiedzieć, że często stosowane leki „poprawiające pamięć” takie jak:

• niecergolina (np. Adavin, Nicergolin, Nilogrin)
• winpocetyna (np. Vinpocetine, Vinpoton, Vicebrol)
• piracetam (np. Nootropil, Memotropil, Piracetamum)

nie mają udowodnionej skuteczności w chorobie Alzheimera.

• Przeczytaj: Victoza, lek na cukrzycę typu 2 może leczyć chorobę Alzheimera

Zapobieganie

Swoje ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera możemy zmniejszyć unikając opisanych powyżej czynników ryzyka.

Ważną rolę odgrywa tutaj skuteczna kontrola cukrzycy oraz nadciśnienia tętniczego.

Wykazano, że u osób, które dobrze kontrolują cukrzycę i mają prawidłowe wartości hemoglobiny glikowanej, rzadziej stwierdza się cechy demencji.

Podobnie jak u tych, którzy nie palą papierosów i mają prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego. Ostatnie badania wskazują , że wysiłek fizyczny, może również działać ochronnie na mózg zmniejszając w ten sposób ryzyko demencji u cukrzyków.

Istotne jest także jak najdłuższe utrzymywanie aktywności umysłowej, m.in. poprzez aktywność zawodową. W przypadku osób starszych, będących już na emeryturze, dobrym pomysłem może być rozwiązywanie krzyżówek czy nauka języków obcych.

• Przeczytaj: Post, dieta ketogenicza oraz ćwiczenia mogą zapobiegać i leczyć chorobę Alzheimera i cukrzycę typu 2

Autor: lek. Martyna Musik